در نیمه ماه رمضان سوم هجری، اولین فرزند علی (ع) و فاطمه‌(س) به دنیا آمد. پس از ولادت، نامگذاری از جانب مادر به پدر، و از او به رسول خدا(ص) محوّل شد و آن حضرت هم منتظر نامگذاری پروردگار ماند.

تا اینکه جبرئیل ،امین وحی، فرود آمد و گفت: خدایت سلام می‌رساند و می‌گوید چون علی برای تو همانند هارون برای موسی است، نام فرزندش را نام فرزند حضرت هارون علیه السلام یعنی شبّر قرار ده!

رسول خدا فرمود: زبان من عربی است و شبّر، عبری است.

جبرئیل گفت: شبّر در زبان عرب به معنای« حسن» است و به این ترتیب، کودک، حسن نام گرفت. تنها کنیه‌ی آن حضرت « ابو محمد» و مشهورترین القابش« سید ، سبط و تقی» است. چهره زیبا و خصائل اخلاقی او دقیقا مانند پدر بزرگ عزیزش رسول خدا ( ص) بود درهفتیمن روز تولدش پیامبر(ص) گوسفندی خرید و برای سلامتی فرزند عزیزش قربانی کرد, که بعد ها این عمل بنام عقیقه سنت شده.

نام حسن واقعا برازنده ایشان بود . امام حسن(ع) در روزگاری سخت متولد شدند . تقریبا تمام جنگهای صدر اسلام در این هفت سال آغازین عمر شریف ایشان اتفاق افتاد . امام حسن(ع) از همان کودکی به یادگیری قرآن و سخنان حکیمانه و طریقه نبرد و وشجاعت و دینداری پرادختند ؛ آنهم در محضر عالیترین اسطوره های دین و انسانیت . هفت سال بعد از ولایت ایشان پیامبر ( ص) وفات یافت و مشکلات خلافت و خیانت عناصر منافق آغاز شد. بدون شک سخت ترین ایام عمر مبارک ایشان بین وفات حضرت رسول (ص) و شهادت مادرشان فاطمه زهرا( س) بوده است .

آری امام حسن(ع) در کنار پدر تمام این روز گار پر ظلم را بعد از وفات پیامبر(ص) تحمل کرد. بعد از شهادت علی(ع) بالاخره مردم امام حسن(ع) را برای خلافت بر معاویه ترجیح دادند . امام که مردم منافق زمانه اش را خوب می شناخت ابتدا خلافت را قبول نمی‌کرد و بالاخره با اصرار مردم پذیرفت . البته مشروط به اینکه هر چه امام بگوید چه جنگ چه صلح همه بپذیرند.

امام حسن(ع) در میان خودی ها حاضر در زمان خود نیز با زره بر تن به نماز می ایستاد. بالاخره امام بعد از گذراندن مراحل زیادی در جهت آگهی مردم و هفت ماه خلافت بر مردمی منافق و نادان و بی ایمان مجبور به پذیرش صلح شد و معاویه به حکومت رسید.

شاگردان و یاران امام

نام بیش از 30 نفر از شاگردان و یاران آن حضرت در تاریخ ثبت شده است.

فرزندان امام

کمترین عددی که درباره فرزندان حضرت نوشته‌اند 7 نفر و بیشترین عدد 23 نفر است. شیخ مفید ، فرزندان حضرت را 15 نفر می‌داند(هشت پسر و هفت دختر.)

از دختران حضرت 4 نفر و از پسرانش نیز 4 نفر صاحب فرزند شده اند. البته دو تن از پسران، فرزند پسر نیاوردند و به همین جهت نسل تمامی سادات حسنی به آن دو پسر دیگر که فرزند پسر آورده اند یعنی (زید و حسن مثنّی) منتهی می‌گردد. در سلسله سادات حسنی، دانشمندان، سلاطین، محدّثان و انقلابیون متعددی وجود دارد.

ذکر امام در قرآن

ذکر امام حسن (ع)در قرآن : قرآن مجید مشتمل است بر یادکردی از شخصیت‌ها، از خوبان یا از بدان، لیکن این یادکرد گاهی همراه با ذکر نام است(همانند آنچه درباره موسی و فرعون ذکر شده است) و گاه فقط با توصیف، و بدون ذکر نام.( همانند آنچه درباره امام علی(ع) نازل شده است.) درباره امام حسن(ع) نیز آیاتی به صورت توصیف و بدون ذکر نام نازل شده است؛ همانند آیه تطهیر ، آیه ذوی القربی و آیه اولی الامر.

از جمله رویدادهای مهم در زمان این امام بزرگوار:

از دست دادن جدّش، پیامبر اسلام (ص)، در سال یازدهم هجری.

از دست دادن مادر خود، فاطمه زهرا (س)، در سال یازدهم هجری.

آبرسانی به خلیفه سوم، عثمان بن عفّان (که در محاصره انقلابیون مسلمان قرار داشت).

از دست دادن پدرش، حضرت علی (ع)، در 21 رمضان سال 40 هجری.

بیعت مردم با امام حسن (ع) در مسجد کوفه، پس از شهادت امیرالمؤمنین، علی (ع).

تصدیِ خلافت اسلامی، در 21 رمضان سال 40 هجری.

خیانت برخی از فرماندهان سپاه امام حسن (ع) و پیوستن به سپاه معاویه.

پذیرش صلح تحمیلی با معاویه و واگذاری خلافت اسلامی به وی در جمادی الاوّل (یا ربیع الأول) سال 41 هجری.

تعهد معاویه بر مفاد صلحنامه امام حسن (ع) و نقض آن، پس از سیطره کامل بر شهرهای اسلامی.

بازگشت امام حسن (ع) و خاندان امیرالمؤمنین(ع) از کوفه به مدینه مشرفه.

دسیسه معاویه در بیعت گرفتن از مردم برای ولایت عهدیِ فرزندش، یزید و واهمه او از امام حسن (ع).

ثواب عزاداری و گریه بر امام حسن(ع)

رسول خدا(ص)سال‌ها پیش از شهادت امام حسن فرموده بود :«هر کس بر حسن گریه کند، چشمش روزی که دیده‌ها کور می شوند (روزقیامت)، کور نمی شود و هرکس در مصیبت او اندوهگین شود، روزی که همه دلها اندوهگین است، غم و اندوهی ندارد. زیارت حسن مایه‌ی استواری قدم‌ها در قیامت است.»

شهادت امام

تلاش موفق امام حسن برای به‌کرسی نشاندن اهداف صلح باعث شد که معاویه طرح قتل حضرت را پیگیری نماید تا بتواند به خواسته دیرین خود یعنی تبدیل خلافت اسلامی به سلطنت موروثی، جامه‌ی عمل بپوشاند. به این ترتیب سمی مهلک تهیه کرد و آن را توسط همسر آن حضرت به او خوراند.حضرت پس از مدتی درد و رنج، در روز 28 ماه صفر سال 50 هجری به لقاء الله شتافت.برادرش امام حسین(ع)، جنازه‌ی او را پس از تغسیل و نماز برای دفن به سوی مسجد و روضه پیامبر برد ولی سرانجام بر اثر ممانعت بنی‌امیه در بقیع به خاک سپرد.

چند حدیث گهربار از امام حسن مجتبی (ع):

از حضرت امام حسن(ع)پرسیده شد که بردباری یعنی چه؟ فرمودند: بردباری عبارت از فرو بردن خشم و اختیار خودداشتن است. (تحف العقول، ص 227)

چنان برای دنیایت تلاش کن که گویاهمیشه زنده ای، و چنان برای آخرتت تلاش کن که گوئی فردامرگت فرا می رسد .

دانشت را به مردم بیاموز، و خود نیزدانش دیگران را فراگیر .

کسی که در دلش جز خوشنودی خداخطورنکند، چون دعاکن دمن ضامنم که دعایش مستجاب گردد. (از هر معصوم چهل حدیث، ص 118)

کسی که عقل ندارد ادب ندارد، و کسی که همت ندارد جوانمردی ندارد و کسی که حیا ندارد دین ندارد. (از هر معصوم چهل حدیث، ص 115)

ضمنا می توانید برای مطالعه بیشتر از زندگی امام حسن(ع) به کتابهای زیر مراجعه کنید:

زندگانی حسن بن علی(ع), باقر شریف قریشی ,

زندگانی امام حسن مجتبی(ع), عماد زداه

سخنان امام حسن مجتبی(ع), سید حسن شیرازی

حقایق پنهان ( زندگی سیاسی امام حسن مجتبی« علیه السلام », جعفر سبحانی

اولین گل زهرا ( س ) علی ثقفی, دکتر قائمی، بوستان شهادت , نشر شاهد , سخنان امام خیمنی ( ره )، ابواب معرفت از بیانات امام خمینی (ره)، نهج‌البلاغه،شناخت اسلام و دکتر بهشتی.