شاخص های ارزيابي کيفيت مدیریت شهری درشوش

(نقدی برنمره بیست)

مقدمه

در جلسه شورای اداری شهر شوش مسئولان از حُسن کارهای خودگفتند و ما در این بحث در پی بدست دادن معیارهایی برای رد یا تایید نمره بیستی برآمده ایم که به مدیریت  شهری! داده شده است.

سوالاتی که باعث طرح این بحث شد ، این است که:

شناسه های ارزیابی برای چنین نمره ای چه بوده است؟ مدیریت شهری بر اساس کدام گزارشی که قبلاً به ذینفعان (مردم)، داده شده است، زمینه مقایسه "آنچه بود" را با "آنچه هست"، فراهم کرده اند؟ کدام اهداف و معیارها برای اندازه گیری شناسه های پیشرفت تعیین شده بود که اکنون نشان دهد مدیریت شهر در دستیابی به اهداف خود موفق بوده است ؟ از کدام روشهای علمی برای جمع آوری داده های مربوط به رشد ، استفاده شده است؟

آیا جایگاه  و رتبه بندی شهر تاریخی-مذهبی شوش در میان شهرهای استان و کشور از منظر توسعه اقتصادی، نوآوری، صنعت جهانگردی، آموزش عالی، فعالیت علمی، تولید محصولات کشاورزی، ومهمتر از آن  رفاه، مهاجرت، درآمد، امنیت، فقر، جرم، و... مشخص شده است؟

به بیان دیگر این نمره تا چه میزان توسعه اجتماعی ، رشداقتصادی ، کاهش نرخ بیکاری ، افزایش نرخ اشتغال یا میزان بهره مندی طبقه ی متوسط و قشرآسیب پذیر این شهر را منعکس کرده است؟ و...

پاسخ صریح و واقعی به سوالاتی این چنینی است که  شهروندان شوش را می تواند هم در تجزیه و تحلیل وضع  موجود و مطلوب خودیاری رساند و هم پذیرش نمره "بیست" مدیریت شهری را برایشان سهل بنماید یا منطقی جلوه دهد!.

به نظرمی رسد بدون بدست دادن آماری دقیق از توسعه برای  شهری که در مسیر رشد گام نهاده است نمی توان تصویری حقیقی و گویا از روند کارهایی که در این سیستم مدیریتی در حال اجراست به نمایش بگذارد. زیرا به سختی فهم مشترک و روشنی برای درک سیاست های توسعه و نتایج به دست آمده  را در اختیار اذهان عمومی قرار می دهد.

ضرورت ارائه شاخص(نشانگرها)

شاخص ها را می توان بعنوان ابزاری برای فهم و برقراری ارتباط بین اطلاعات به منظور تصمیم گیری تعریف کرد. این تعریف می تواند تمایز بین "شاخص" و "اطلاعات" را برای ما آشکارسازد. زیرا "اطلاعات" برخلاف "شاخص ها"، دارای مشخصه ی خام بودن هستند در حالی که شاخص ها، عینی تر و قابل لمس ترند. از این رو دادن اطلاعات(آنهم بصورت خام) به جای شاخص ها، فهم کار ، میزان عمل و نحوه ی داوری عادلانه را می تواند با دشواری مواجه نماید.

بنابراین شاخص ها، اطلاعات کمی شده ای هستند که اهمیت آن ها نسبت به اطلاعات ، بطور معناداری آشکارتر است . چون کاربرد شاخص ها، (که گاه آماری و گاه گرافیکی اند) خصلتاً  ساده کردن ِ پیچیدگی هاست لذا  فهم آن ها به سادگی برای عموم(مردم) میسر است. در نتیجه برنامه ریزان و مدیران شهری به راحتی می توانند با ارائه و گستراندن آنها در منظر عموم ، هم عینیت پیشرفت و عملکرد خودرا در معرض قضاوت قرار دهند و هم برای پشتیبانی از عملکرد مدیریت شهری خود، مردم را به دستمایه هایی قوی و اقناعی بهتری مجهز کنند.

ضرورت چارچوبی برای ارائه شاخص های "مدیریت شهری شوش"

استراتژی مدیریت شهری شوش باید در گام نخست ، استفاده از ظرفیت های موجود محلی ، استانی و ملی را برای جمع آوری اطلاعات  مهم بداند و در گام بعدی، از طریق تکنیک های تحلیل مناسب ، بمنظور نشان دادن وضعیت و موقعیت حال و چشم اندازهای آینده  شهر شوش، اطلاعات بدست آمده را به "دانش" تبدیل نماید. چنین تدوین یا اصلاحی ، اهداف و سیاست های مدیریت و برنامه ریزی شهری شوش را، برشاخص های محکم و دقیقی  می تواند استوار کند که با آن حتی می توان ، شکاف میان داده ها ،سیاست گذاری ها و گزارش های ارائه شده از عملکردها را ترمیم کرد.

به بیان بهتر با استفاده از این داده هاست که می توان به ابزاری برای وزن کشی ِ میزان تعهد مدیران و دستیابی آنان به برنامه هایشان در چارچوب اهداف توسعه ی این شهر نائل گردید.

بنابراین استفاده از شاخص های اندازه گیری، هم عملکرد مدیریت شهری را بهتر مشخص می کند و هم ابزارتشخیصی دقیقی برای تایید یا رد توسعه و رشد ، دراختیار مردم فهیم شوش قرار می دهد.

شاخص های مبتنی بر متغیرهای "زیستی"

بی گمان سیستم و مدیریت شهری شوش  به عنوان بخشی از آرایه های (قالب) اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی کشور، بطور فزاینده ای به سرعت به پیش می رود منتهی این پیشروی همیشه معنای حرکت به سمت رشد یا وضعیت مطلوب نیست چه بساجامعه ای با وجودِ داشتنِ سرعت ، مسیری درجا رونده یا پسرونده رادنبال کرده باشد! (یعنی خلاف جهت  رشد گام بردارد).

بنابراین "شاخص" های مدیریت شهری و عملکردهای موجود، فهمی بهتر از توسعه یا عدم توسعهء جامعه معاصر شوش را در اختیار ذینفعان که همان مردم اند، قرارمی دهد. به این معنی که اگر مدیریت شهری شوش در بخش های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، آموزش و پرورش، بهداشت و... دارای کفایت باشد، می توان یقین داشت  توانسته است محیط زیستی ارتقاء یافته را برای شهروندان خود فراهم آورده باشد.

به نظرمی رسد زمانی می توان به تعارفات مدیران شهری شوش درباره مردم و فرهنگ غنی این شهر اعتمادکرد که آنان واقعاً برای تبدیل آمار و اطلاعات به داده های عینی ، ، از تکنیک های علمی برای تحلیل های خود استفاده  کرده باشند و از دیگر سو به شهروندان برای واقعیاتی که اصلاً وجودندارند، آدرسی غلط نداده باشند. در غیر این صورت- یعنی وجودشکاف میان سیاست گذاری ها (یا اهداف) با داده های واقعی از جانب مدیریت شهریی شوش- مردم شهر تاریخی - مذهبی شوش که خود مستقیماً درگیر مشکلات و واقعیات زندگی اند ، نسبت به مدیران خود با بی اعتمادی برخوردخواهند نمود.

بنابراین به نظرمی رسد، ضمنِ پذیرفتن پویایی و پیچیدگی های  مدیریت شهری، گرفتن نمره قبولی بسیار ساده انگارانه و تاحدودی گمراه کننده باشد.

به بیان دیگر هر چند بدست دادن نمره منفی در زمینه ی مدیریت شهری نوعی اجحاف درحق مدیران کاردان این شهر بشمارمی رود اما مثبت انگاری در موفقیتی این چنینی (نمره کامل بیست) بی آنکه شاخص هایی برای مقایسه در اختیار مردم گذاشته شود ، هم پنداشتی خیالی است! و هم مانعی برای رونمایی از حقیقت و شناخت واقعی فرصت های از دست رفته در توسعه همه جانبه این شهرِ فرهنگی است. {برای مثال یکی از غفلت های مدیریت شهری شوش این است که هنوز در حدکمال نتواسته به دیگران یا سرمایه گذاران اطمینان دهد شوش مکان مناسبی برای رشد اقتصادی و توسعه ی اجتماعی است.}

شاخص های "سلامت شهری" یا استانداردهای شهری سالم

اگر بخواهیم به شاخص سلامت شهری در شوش دست یابیم ، آنچه که قابل ملاحظه خواهدبود، منطبق بودن پایه های این سلامت بر مبنای"رفاه" و میزان دسترسی در تامین نیازها و امکانات اولیه زندگی است.

ارائه شاخص "رفاه" که بستری برای توسعه و پیشرفت جامعه در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و به ویژه اقتصادی در این شهر قلمدادمی شود، نشان خواهدداد میزان فراهم بودن فضای مناسب برای زیستن در این شهرچگونه است .

لذا این سوال از مدیران شهری شوش مطرح است، آنان  برای توسعه ی "فضای سبز"( یکی ازشاخص های مناسب زیستن ) که به ازاء هرشهروند، 12مترمربع است و یا دسترسی  به مکان های تفریحی و ورزشی که تقریباً به ازاء هر شهروند"2.5مترمربع"می باشد، و نیز کمبود ایستگاه های ورزشی و سالن های ورزشی ِ متناسب با تنوع علایق ورزش دوستان و ورزشکاران، به چه فعالیت ها و موفقیت هایی رسیده اند؟

و یا این که اگر شاخص رفاه ، را شامل  طیفی  وسیع، از متغیرهایی مانند:

میزان درآمد افراد جامعه شهری، میزان کارکنان مرد، میزان زنان شاغل، میزان زنان سرپرست خانوار، نرخ ثبت نام در مدارس، نرخ بازماندگان از تحصیل، نرخ بیسوادن بزرگسال، وضعیت ازدواج و طلاق، میزان امنیت روانی و اجتماعی(از جمله: بیکاری جوانان، تامین مسکن، وجود ناهنجاریهای اجتماعی، عدالت، عدم تبعیض، توزیع عادلانه امکانات در مناطق شهری و روستایی، اجرای برنامه هایی به منظور جلوگیری ازرفتارهای پرخطر ، مدیریت کاهش تعداد مبتلایان به مواد مخدر، و...) در نظربگیریم، مدیریت شهری  برای بهبود یا بعضاً کاهش چنین شاخص هایی، به چه آمارهای  دقیقی می تواند اشاره کند؟

شاخص های "اقتصادی" شوش و میزان پیشرفت

از آنجا که شاخص های" اقتصادی" چون فقر، تورم، در آمد و توزیع آن و... تاثیرات مستقیم و متفاوتی بر زندگی و سلامت شهری مردم شوش گذاشته و می گذارد، سوال این است مدیریت شهری چگونه توانسته است ، شدت این تاثیرات را کاهش دهد؟ آیا آماری وجود دارد که نشان دهد نرخ " ماندگاری تامین درآمد" برای خانوارها به بویژه  خانوارهایی که دارای "درآمد موسمی"!! هستند چگونه است؟ آیا آمار دقیقی از جمعیت فعال و غیرفعال شهر شوش در بحث اشتغال وجوددارد؟ اگرهست، مدیریت شهری بر مبنای کدام آمار توانسته درصد بیکاری را کاهش یا تامین شغل برای جوانان و جویندگان کار را فراهم نماید؟

شاخص های "بهداشت ودرمان"

اگر طبق آمار موجود، "درصد تعداد پزشک" در ایران را برای هر 2000 نفر یک پزشک در نظربگیریم، در حال حاضر در شهر شوش با جمعیت تقریبی بالغ بر 200 هزارنفر، دست کم باید 200 پزشک مشغول خدمت رسانی به جمعیت این شهر باشند!. همچنین اگر نسبت تعداد تخت بیمارستان به بیمار، در ایران را تقریباً1.38  تخت به ازاء هر1000 نفر در نظربگیرم باید در شهرشوش با جمعیت یاد شده تقریباً 276 تخت بیمارستانی با تجهیزات کامل پزشکی وجود داشته باشد!

بنابراین سوال این است آیاجایگاه ِ تامین و همخوانی تناسب میان آن دو شاخص در شوش را می توان  در نمره " بیست مدیریتی"  شوش مشاهده کرد؟

همچنین، آیامدیریت شهری شوش، اطلاعی از میزان"سرانه سلامت"هر فرد از مردم شوش، با استانداردهای انسانی و شهرهای توسعه یافته، آگاهی دارد؟

آیا مدیران، ازمیزان "کم خونی" ناشی از سوء تغذیه کودکان در مناطق مختلف شهری و روستایی آماری دقیقی در دست دارند؟

آیا با توجه به این که امروزه یکی ازشاخص های شهرهای توسعه یافته، بهره مندی از "شادمانی و نشاط" است، مردم شوش را می توان مردمی شادمان و شادکام نامید؟ به بیان بهتر اگرچشم انداز شادمانی و نشاط یک جامعه ی شهری را در تنوع امکانات تفریحی، ورزشی و... بدانیم ، آیا مدیریت شهری از نظرتعدد و تنوع تجهیزات تفریحی- ورزشی، توانسته است زمینه شادی را برای مردم شوش فراهم نماید؟

 نتیجه گیری

امروزه شهر تاریخی – مذهبی شوش در فرایند توسعه به جایگاهی فراتر از نقش سنتی خود نیاز دارد. بی گمان این شهر نمی تواند بدون داشتن شهروندان سالم، امنیت فردی ، اقتصادی و اجتماعی، یا ماندگاری شغلی شاغلان و کاریابی کارجویان خود، دسترسی به خدمات پزشکی، امکانات ورزشی -تفریحی ، بهبودساختارهای امنیت اجتماعی و سایر زیرساخت های لازم برای پیشرفت، به شهری با اهمیت و متناسب با جایگاه تاریخی –مذهبی اش مبدل شود.

لذا در مدیریت شهری یکی از مهمترین اقدامات این است که مدیران ، باید از نشانگرهای کلیشه ای برای بیان کامرانی و دست یابی  به اهداف توسعه، پرهیز نمایند و در این راستا با طبقه بندی کردن شاخص های  روزآمدِ توسعه، و ارائه آمارهای دقیق بر مبانی علمی ، برای نشان دادن کارنامه مدیریت شهری خود اقدام بورزند.

از آنجا که شاخص های زندگی و توسعه جامعه شهری - روستایی شوش  معیار و سنجه ای  مناسب برای وجود یا عدم موفقیت مدیریت شهری است لذا چنانچه تمامی زیر مجموعه های مدیریت شهری بتوانند در حوزه های تحت مدیریت خود با شاخص های واقعی، موفقیت خود را بسنجند، هم احساس پیشرفت در شهرشوش، خیالی نخواهد بود و هم انتظار و امید مردم به توان مدیراتشان منطقی تر خواهدشد.

بنابراین آیا صرف برگزاری برخی مراسم های جشن و عزاداری های ملی –مذهبی (هر چند جای تقدیردارد) می تواند شناسه و معیار قابل قبولی برای ارزیابی  توسعه این شهر و نمره ی بیست آن بشمارآید؟!!

عزیزاله احمدی - معاون مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا