روح الله پورطالب

عربستان سعودی تنها کشوری در جهان است که با نام یک خاندان اداره می شود. به طوری که این کشور نام خاندان آل سعود را یدک می کشد، زمان تشکیل حکومت در این کشور در سال 1932 توسط عبدالعزیز بن سعود است.  این کشور حکومت خود را از پدر به پسر که سعود بن عبدالعزیز بود رساند و پس از سعود بود که حکومت پادشاهی عربستان از برادر به برادر دیگر انتقال می یافت و تا به امروز این سیستم حکومتی نیز ادامه دارد. امروز در اولین ماه از سال 2015 شاهد این هستیم که سلمان بن عبدالعزیز که نهمین فرزند عبدالعزیز است حکومت عربستان را در دست گرفته است. سلمان در حال حاضر 79 سال سن دارد و دارای بیماری های قلبی و آلزایمر است.

اینکه امروز در عربستان پس از مرگ ملک عبداله شاهد تغیر تحولات گسترده هستیم، ملاک جدید برای تغییر سیستم جدید قدرت در عربستان است. در این بین نیز ولی عهد پیر این کشور مقرن بن عبدالعزیز دهمین فرزند از عبدالعزیز است که در سن 71 سالگی به این مقام دست پیدا کرده است.

ملک عبدالله به طور رسمی از ماه اوت سال ۲۰۰۵ اداره عربستان سعودی را بر عهده گرفته بود، اما در عمل از سال ۱۹۹۶ که ملک فهد برادر ناتنی اش دچار سکته مغزی شد، وی نظارت بر امور داخلی، تامین امنیت کشور و سیاست های خارجی را عهده دار شده بود.

بعد از مرگ ملک عبدالله، بلافاصله ولیعهدش  سلمان بن عبدالعزیز جانشین انتخاب شد و عنوان پادشاهی را گرفت. تغییرات در سیستم جدید عربستان را به عینه شاهد هستیم چرا که پس از به قدرت رسیدن ملک سلمان جایگاه خود را که وزیر دفاع ملک عبدالله بود را به پسر 36 ساله اش محمد بن سلمان داد تا جوان گرایی اولین اصول دولت جدید در عربستان باشد. ملک سلمان از زمانی‌ که منصب وزیر دفاع عربستان سعودی را از نوامبر 2011 و منصب ولی عهدی را از ژوئن 2012 تصدی می‌کرد، اقدام به تقویت توانمندی‌های نظامی ارتش عربستان سعودی و مدرنیزه کردن سلاح‌های آن کرد و تلاش نمود، نیروی نظامی مشترکی متشکل از ارتش‌های کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ایجاد کند، چون بر این باور بود، تشکیل چنین ارتشی از بعد میدانی موازنه نظامی – استراتژیک جدیدی در قبال قدرت‌های منطقه‌ای ایجاد خواهد کرد و اجازه ایستادن در برابر هر قدرتی چه ایران و چه «اسرائیل» را به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس خواهد داد که به اذعان وی خواهان تهدید امنیت خلیج فارس هستند. همچنین ملک سلمان پا را از منشور عبدالعزیز فراتر گذاشت و جوانی به نام محمد بن نایف را به عنوان جانشین ولیعهد انتخاب گذاشت که از نسل سوم عبدالعزیز است.

عربستان سعودی به عنوان یکی از مهم ترین کشورهای منطقه غرب آسیا، نقش قابل توجهی در معادلات و مناسبات منطقه ای و حتی فرامنطقه ای دارد. این کشور سالیانی است که به عنوان یکی از متحدین ایالات متحده آمریکا در این منطقه راهبردی، بیشتر نقش تبعی بر عهده داشته تا نقشی مستقل، تا جایی که حتی برخی ناظران بین المللی قائل هستند عربستان نقش نیابت آمریکا در منطقه را بر عهده دارد.

در هر صورت چه عربستان را مستقل در نظر بگیریم، چه نایب آمریکا در منطقه و یا ترکیبی از آن دو، نمی توان تحولات منطقه غرب آسیا را بدون لحاظ کردن این کشور تحلیل کرد و نقش آن را انکار نمود.

هر چند نقش این کشور در بسیاری از کشورهای منطقه نقشی مخرب و در راستای حمایت از گروه های تکفیری نسبتاً همسو با ایدئولوژی وهابیت می باشد، ولی با همین ابزار گروه های تکفیری- تروریستی برخی ابعاد سیاست منطقه ای خود را پیش برده است و در زمره کشورهای تاثیر گذار منطقه ای قرار گرفته است. با این اوصاف که نقش عربستان یک نقش فراگیر منطقه ای است باید نشان از قدرت دلارهای نفتی بدانیم و آن هم به دلیل حمایت گسترده آمریکا از این کشور در منطقه خاورمیانه است.

قدرت در سیستم پادشاهی این کشور بسیار پیچیده است و باید در آینده جنگ قدرت در این کشور را شاهد باشیم.