استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: نظریه پردازی فعالیتی علمی است که در گسترش علم و دانش موثر است.محتوی ان بدون شک تحلیلی و فهم از ان نیز چنین ویژگی را داراست.معانی و مفاهیم نقشی کلیدی در توسعه ی ان دارند.به زبان ساده تر در فعالیت نظریه پردازی بدون معنا یابی نمی توان به توفیق ان امیدوار بود.

واژه های متعددی در ارائه ی نظریات نهفته اند که بدون روشن شدن ان ها نمی توان توضیح کامل را ارائه داد.نظریه پرداز از قضایایی دفاع می کند که در ان ها معانی نیز واضح شده باشند.به طور یقین تعاریف این نقش روشنگری را ایفا می نمایند.دفاع از یک نظریه بدون انکه نظریه پرداز قصد خود را مشخص نماید،امکان پذیر نمی گردد.

تاکید بر تعاریف تنها برای فهم زود گذر نیست بلکه بدان منظور است که ارائه با نتایج هماهنگی داشته باشند.وقتی نظریه پردازی از واژه ی خاصی استفاده می کند،دیگران نیز باید همان مفهووم را برداشت نمایند.تضاد و یا تناقض و حتی تفاوت در برداشت ها می تواند منجر به عدم توفیق گردد.نظریه پرداز قبل از تراوش ذهن خود به دیگران می بایست تکلیف لغات محتوایی را مشخص نماید

این معنا تنها در لغت شناسی نیست بلکه در مفاهیم نیز وجود دارند.بدین شکل که میان منظور نظریه پرداز و گیرندگان ان یک هماهنگی و فهم مشترک وجود داشته باشد.تعاریف وسایل مهمی در ایجاد این هماهنکی هستند.اصولا نظریه پرداز نمی تواند تنها با ارائه ی نظریات ،هر چند پر محتوی،به موفقیت ان امید داشته باشد.

اولین قدم برای گیرندگان نظریات خصوصا علمی ان است که معنای نظریه مشخص شود.بنابراین شخص نظریه پرداز باید بتواند هم خود را معرفی و معنا نماید و هم واژه ی"نظریه"را منعکس نماید.تاکید بر معنا بدین خاطر است که لغات در موقعیت های مختلف دارای معانی خاص خود هستند.

در موقعیتی که واژه ی "شیر"به کار می رود معنی ان نیز متغییر می گردد.اگر در لبنیات فروشی و یا گاوداری به کار رود معنای ان همان مایع سفید رنگ خوراکی است اما در جنگل این معنا را نمی دهد کما اینکه در استفاده از اب نیز معنای یک وسیله را با خود داراست.

تعاریف ، فیلترهای فهم برای افراد است.لغت در نظریه همان معنا می شود که در ذهن فرد نظریه پرداز وجود دارد.این یعنی هماهنگی در فهم و امیدواری به توفیقی که همه منتظرش هستند.بنابر همین فرضیه است که بسیاری معتقدند که نظریات هرچند هم قوی باشند بدون تعریف محتوایی نمی توانند موفقیتی کسب کنند.

نقش تعاریق در نظریه پردازی به حدی دارای تاثیر است که در فلسفه مکتبی به نام تحلیلی که همان نزدیک نمودن معنا میان گوینده و شنونده است،ساخته شده است.از طرف دیگر نظریه تنها بخش تئوری و اغازین موفقیت های عملی علم است.

تئوری از مجموعه ای از لغات ساخته می شود.عمل به تئوری تنها با همان معنای محتوایی مورد نظر نظریه پرداز امکان پذیر است.نظریه پرداز باید از لغاتی استفاده نماید که بیشترین نزدیکی در فهم را ایجاد نماید.انجایی که تفاوت ایجاد می شود،نظریه پرداز دست به اقدام می زند و گام در یکسان سازی مقصد و مفهوم بر می دارد.

تعاریف چراغ راه نظریه پرداز برای روشن نمودن جاده ی پیشرفت علمی است.اگر تمام افراد حرکت کننده در مسیر دارای روشنی یکسانی باشند،از جاده ی خود منحرف نمی شوند.نقش تعاریف برای خارج نشدن افراد از معنا و مفهوم است.

ما اعتقاد داریم که در طول تاریخ تحولات علمی خصوصا بخش نظریه پردازی،عدم توفیق نظریات تا حدود زیادی بسته به عدم فهم مشترک از واژه ها بوده است.باید لغات را معنا نمود.می بایست حدود ان ها را ترسیم کرد.لازم است که ان ها برای مردم و اهل علم دارای معنای یکسانی باشند.این اصل پیشرفت اولیه در نظریه پردازی است.

به نظر می رسد که کار نظریه پرداز چندان ساده هم نباشد.تفاهم میان اهل علم بسیار محتمل تر از تفاهم میان عوام و علما است.البته این امر طبیعی است.انچه علما می دانند با عوام قابل قیاس نیست.بیشترین تلاش ها در تعاریف باید متوجه ی تفاهم میان متخصصین در یک رشته ی علمی باشد.

شاید ایجاد تفاهم میان متخصصین یک رشته بسیار راحت تر از ان میان رشته های مختلف باشد،به همین دلیل است که ما به تعاریف در محدوده ی رشته ها بیشتر تاکید می نماییم.همین امر ما را به سمت نظریه پردازی در رشته های تخصصی رهنمون می نماید.منظور این است که نظریه پرداز حدود تخصص خود را دریابد و در همان حدود ارائه ی طریق نماید.

تاکید بر جداسازی واژه ها برای معنا سازی، ابتدایی ترین فعالیت نظریه پرداز در دادن نظریه ی خود است.هر نظریه پردازی باید تکلیف خود را با واژه ها معین نماید و سپس ان ها را تعریف قابل فهم نماید.بعد از ان با انجام ازمایش مفهومی در نزد اکثریت، ان ها را ارائه نماید.ما به تعاریف به اندازه ی توفیق نظریه پرداز نیازمندیم.با تعیین تعاریف،امید به توفیق نظریه پرداز و در واقع نظریه ی جدید و در نهایت پیشرفت جامعه افزایش می یابد.