استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: گسترش علم به حدی است که امروزه کسی نمی تواند خود را در گیر بیش از یک رشته نماید.توسعه ی دانش ان را به بخش های مختلفی تقسیم نموده است.بخش بخش کردن به معنای حدود سازی است.این ترسیم به معنای عدم ورود در هریک نیست اما نوعی مرزبندی مصنوعی تلقی می شود.

ورود به شاخه های علمی به معنای گرفتن تخصص در همان رشته است.کسانی که در علم جامعه شناسی وارد می شوند،مجبورند تا یک رشته انشعابی از ان را انتخاب کنند.در حقوق هم این چنین است.حرف حقوق دان را یک حقوق دان بهتر از یک پزشک درک می کند.این به معنای تاکید بر تخصص در فعالیت های علمی است.

نظریه پردازی یک فعالیت علمی است.این معنا به ما می گوید که این فعالیت فقط برای رشته ی خاصی نیست بلکه هر نوع فعالیتی که جنبه ی علمی داشته باشد ،شامل ان می شود.در عین حال باید به یک نکته ی ظریف نیز اشاره کرد که تخصص در رشته هم نوعی جدا سازی محسوب می شود.

کسانی که نظریه پردازی می کنند بدون شک در زمره ی علما قرار می گیرند اما نمی توانند در هر میدان علمی وارد شوند.ان ها تنها می توانند در حدودی وارد گردند که در موردش مطالعه دارند.همین جداسازی،  فعالیت علمی را به تخصص رهنمون می نماید.به زبان ساده تر نظریه پرداز کسی است که در رشته ی خود دارای تخصص باشد.

نظریه یک قضیه ی علمی است که به دو عامل نیاز و ذهن وابسته است.نیازی که نظریه پرداز به ان می بیند و ذهنی که در ان تخصص و فهم علمی نهفته است.نظریه پردازی عامیانه نمی تواند مورد تایید علم قرار گیرد.گرچه بعضی از نظریات محلی و بدون دیدگاه تخصصی در مقاطعی حلال مشکلات بوده اند اما نمی توانند در دراز مدت مشکلات را حل کنند.

نظریه پردازی از این نظر امری تخصصی است که در نظریه،  سخن یا سخنانی نهفته است که تنها به وسیله ر وش های علمی قابل رد و یا تایید قرار می گیرند.نظریه تنها بخش اغازین فعالیت علمی متخصص است.بسیاری از نظریات در ابتدای پردازش،رد می شوند.طبیعی است که رد شدن ان ها به دلیل سلیقه ی شخصی افراد نبوده است بلکه ادله قوی و دلایل قابل دفاع در پشت ان ها وجود داشته است.

دلایل رد و یا تایید نظریات تنها از کانال تخصصی امکان پذیر است.نظریه پرداز در دفاع از نظریه ی خود نیازمند به حرف های تخصصی است.دفاع او متخصصانه است و در عین حال ایرادات وارد به ان نیز همین جنبه را داراست.

نظریات باید در رشته ها ی خاص جای گیرند.یک جامعه شناس می تواند نظریه ی جامعه شناسانه ارائه دهد و یا یک روانشناس می تواند نظریه ای را نقد و یا تایید نماید.کار روانشناس نقد نظریه ی جامعه شناس تنها از دیدگاه تخصصی روانشناسی است که ممکن است مورد قبول قرار گیرد و یا نگیرد.

انتظار از پیشرفت و توسعه علم تربیتی از طریق نظریات تربیت دانان است کمااینکه در پزشکی نیز یافتن درمان سرطان تنها به وسیله ی نظریات ارائه شده ی متخصصین سرطان شناس امکان می گردد.نظریه پردازی بدون شک کار تخصصی است.

انتظار مردم از پیشرفت های علمی ان است که در قالب تخصص های مختلف انجام گیرند.مردم به متخصصین اعتماد بیشتری دارند.یک نظریه پرداز زمانی مورد تایید جامعه قرار می گیرد که حرف خود را در قالب رشته تخصصی خود منتقل نماید.انگاه است که مردم هم در پذیرفتن ان خود را موظف می دانند.

اگر نظریه تکاملی داروین به وسیله ی یک جامعه شناس مطرح می شد،کمتر در مورد ان مطالعات صورت می گرفت اما چون جنبه ی زیست شناسانه داشته و داروین در همین رشته متخصص بوده،جدل ها بر سر ان از همان دیدگاه زیست شناسی انجام گرفته است.

نظریه پردازی به طور حتم فعالیتی علمی است که دارای برنامه و هدف است و در عین حال کاری تخصصی است که در محدوده ی علم خود قابل ارائه است.اختلاف در میزان گسترش رشته های علمی به دلیل تفاوت در تعدادنظریات ارائه شده و تایید شده است.اگر علمی در ان فعالیت کمتری داشته به طور یقین کمتر گسترش یافته است.

ما نظریه پردازی را تنها در محدوده ی تخصص قابل دفاع می دانیم.البته دادن نظریه های مختلف در جامعه مانعی در گسترش علوم ایجاد نمی کنند اما باید بر این نکته تاکید فراوان داشت که کسانی نظریه ارائه دهند که در همان نظریه دارای تخصص باشند.

نظریه پردازی در میدان اقتصاد به وسیله ی یک فیلسوف کار چندان شایسته ای نیست.اگر این اتفاق هم روی دهد،فیلسوف از واژ ه های فلسفه در دفاع از نظریه ی خود استفاده می کند.شنوندگان ،  نظریه اقتصادی را از اقتصاد دان بهتر از فیلسوف می پذیرند.باید حدود تخصص به وسیله ی علما حفظ شود.باید برای هر رشته ی علمی حرمت قائل شد.

نظریات باید در قالب فهم علمی ارائه شوند.کار نظریه پردازی مربوط به همه افراد نمی شود.این وظیفه ی کسانی است که در رشته ای دارای تخصص هستند و می دانند که نواقص ان به چه میزانی است.نظریه پردازی با دیدگاه تخصصی باعث توسعه ی معنا دار علم و دانش می گردد.