استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: انسان در طول حیات خود به دنبال منظور و مقصودی است.او به دنبال ان چیزی است که برای خود ترسیم کرده است.او خواستار مطلوبیتی است که در ذهن خود حفظ کرده است.او بدون جهت تلاش نمی کند.بدون مسیر حرکت نمی کند.بدون امید گام برنمی دارد و در نهایت بدون ارزش ها به کار خود خاتمه نمی دهد.

تولید علم هم چنین حالاتی دارد.علم بدون منظور ایجاد نمی شود.مسیرش بدون تعیین معنا نمی یابد.تلاشش بدون قصد نیست.علم هم در تمامی مراحل خود چشم به اینده دارد.ما این اینده نگری را عامل مهمی در ادامه ی کار می دانیم.

هر تلاشی به دنبال ان است تا بداند چگونه می تواند توفیق یا عدم ان را درک کند.بدون شک تا نقطه ای تعیین نگردد،توفیق رسیدن به ان هم معنا نمی یابد.این نقطه همان هدفی است که ترسیم شده است.بنابراین داشتن هدف و یا اهداف لازم ترین فعالیت قبل از عمل است.

نظریه پردازی هم به عنوان فعالیتی حساب شده و عمدی بدون هدف صورت نمی گیرد.نظریه پرداز قبل از اینکه کوچکترین تلاشی نمایدريالمی بایست هدف خود را حداقل برای خود از دادن نظریه مشخص نماید.هدفی که بدون شک تابع نظریه است.

اهداف نظریه پردازی از جنس علم است.ترسیمی است که برای پیشرفت بشری صورت می گیرد.نقطه ای است که جهت را معین می نماید.قله ای است که قبل از حرکت نمایش داده می شود.نوع تلاش از نظر شدت و ضعف تابع نوع هدف گذاری است.

ذهن نظریه پرداز قبل از هر اقدامی در گیر خواسته ی خود است.من می خواهم چه کنم؟ به دنبال چه چیزی هستم؟با پیاده شدن نظریه ام قصد رسیدن به چه مرحله ای را دارم؟علم را به چه نقطه ای می رسانم؟مردم با نظریه ی من به چه موفقیتی دست می یابند؟

جنس اهداف تابع جنس نظریه است.وقتی نظریه ای اجتماعی مطرح می گردد،هدف ان نیز اجتماعی خواهد بود گرچه ممکن است که علوم دیگر هم از ان استفاده نمایند.پذیرش این ارتباط چندان مشکل نیست زیرا نظریه ی اجتماعی را یک متخصص همین علم مطرح می کند.

در انواع اهداف هم مسائلی قابل بیان است.بعضی از اهداف کوتاه هستند و قصد نظریه پرداز حل مشکل یا مشکلات در مقطعی خاص  و یا قصد او ایجاد جرقه ی علمی در میان افراد است.نوع این اهداف با اهداف عامیانه شباهت فراوانی دارد.

اهداف بلند مدت و تاثیر گذار طبیعی ترین ان ها برای فعالیت های نظریه پردازی است.ایجاد تحولات موثر دز زندگی علمی در اهداف بلند مدت جای می گیرند.اگر نظریه پردازی از نظر نوع هدف تابع رشته ی تخصصی خود می گردد،نوع کوتاه یا بلند بودن ان به شخصیت او بستگی می یابد.

از این نظر است که داشتن هدف تنها زمینه ی شروع کار را تعیین می نماید اما در باره ی نوع تاثیر ان بر جوامع بشری و دنیای متحول علم،بلند یا کوتاه بودن ان  دخالت می نماید.در تحلیل فعالیت ها و شخصیت های مختلفی که در دایره ی نظریه پردازی  قرار می گیرند،نوع اهداف و زمان بر بودن ان ها مهم تلقی می شوند.

از این سخنان می توان چنین برداشت کرد که هدف دار بودن نظریه ، علمی بودن ان را رقم می زند اما عمق ان را زمان بر بودن ان تعیین می نماید.باید هدف تعیین نمود.این یعنی انکه نظریه پرداز در تخصص علمی قرار دارد اما کی و چه زمانی  ان  اهداف قابلیت استفاده داشته  باشند،او را در عمق و کنگاش نظریه قرار می دهد.

اهداف اصلی نظریه پردازان رشد انسانی است.نظریه ای که بتواند ضمن ایجاد تحولات ماشینی یا وسیله ای باعث ارامش و سازش انسان ها گردد از نظر ما قابلیت پذیرش دارد.اهدافی که در خدمت منافع فردی و قدرتی است اولا فاقد علمی بودن است و ثانیارشد انسانی را به قهقرا می کشاند.

نظریه در خدمت علم و علم در خدمت انسان هاست.نظریه ای که بتواند تغییرات را ایجاد نماید دارای اهداف حساب شده و صحیح است.اهدافی که در نظریه پردازی تحولات ایجاد نماید پیشرفته تر است.اگر اهداف نظریه پرداز باعث تکامل انسان ها گردند،پیشرفته ترین نظریات محسوب می شوند.

میان توفیق و عدم توفیق یک نظریه با هدف یا اهداف ترسیم شده،همیشه رابطه وجود داشته و دارد.ما می دانیم که نظریه پردازن بزرگی مانند بوعلی سینا،سارتر، داروین، مطهری، علامه ی طباطبایی، امام خمینی، دکتر شریعتی، شهید بهشتی، هاشمی رفسنجانی و امام خامنه ای در بیان نظریات خود اهداف مشخصی را منعکس نموده اند.

نظریه پردازان بزرگ دنیای دیروز و امروز همیشه با بیان نظریات خود، به دنبال محقق شدن اهداف خود بوده و هستند.دانشمندان، علما، مصلحان اجتماعی،خیر خواهان و دلسوزان به انسان ها به دنبال اهدافی هستند که قبل از دادن نظریات خود، در ذهن شخصی تبیین کننده ی توفیقات انسانی باشند.

ما تنها تعیین اهداف را در نظریه پردازی کافی نمی دانیم.ما ان را لازم می دانیم اما بودن ان به تنهایی نشان دهنده ی توفیقات نخواهد بود.ما اهدافی را موفقیت امیز می دانیم که در زمینه های مختلف انسانی و ادمیت ادم ها فعال بوده و نظریه پرداز با دادن نظریه ی خود ما را به ان اهداف نزدیک تر کند.

نظریه پرداز هدف یا اهداف تعیین نماید،نوع زمان ان را مشخص کند.نگاه دور برد یا نزدیک برد خود را تعیین کند.قله ی ان را ترسیم نماید.انگاه دست به تدوین نظریه زند.اگر چنین رویدادی اتفاق افتد،امیدواری به نظریه پردازانی که باعث تحول و تکامل می گردند،بیشتر و بیشتر می شود.