استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: فعالیت های علمی را نباید همانند سایر فعالیت ها نگریست.گرچه تشابهاتی میان کلیه ی فعالیت ها وجود دارد اما تفاوت  منجر به مجزا ساختن آن ها از یکدیگر می شود.اینکه هر فعالیتی دارای هدف یا اهدافی است قابل قبول است اما هدف یا اهداف علمی مانند سایرین نیست.همین معنادر مورد روش ها هم حاکم است.

روش در فعالیت های علمی همان طریق حرکات و عملکرد هاست.تولید و ارائه دارای روش های  معینی هستند.تفاوتی که در این نکته ی مهم نهفته است این است که روش و طریق این نوع فعالیت ها نمی توانند بدون تفکر و تعقل باشند.اگر چنین طرقی وجود داشته باشند اما بر اساس احساسات و تعصبات باشند،از نظر علمی قابل قبول نیستند.

نظریه پردازی از این نظر هم مانند سایر عملکردهای علمی کار برد دارد.اینکه هر نظری را نمی توان به هر شکلی مطرح کرد و یا نمی توان به هر متدی ثابت نمود،کلامی منطقی و قابل قبول است.در نظریه پردازی و قبل از آنکه یک فعالیت نظریه ای به وقوع بپیوندد،سایر تلاش ها و طرق معین می شوند.

مطرح کردن نظریه در هر شرایطی هم مناسبتی ندارد.نظریه مانند یک فعالیت عادی نیست که اگر با شکست روبرو شد تنها بر روی تعداد اندکی موثر باشد.نظریه پردازی بر کل علم تاثیر گذار است.بنا بر همین اساس است که معتقدیم نظریه دارای روش های منحصر به فردی است.

روش های نظریه پردازی از دو منظر قابل بررسی است.یکی از منظر ارائه ی نظریه و دوم از نظر پذیرش ان.هر دو حالت مهم و حیاتی هستند.بررسی تاریخی نظریات علمی در طول زمان و توفیق یا عدم آن ها به طور مستقیم به شیوه ی هر دو وابسته بوده است.

نظریه پرداز در ارائه ی نظریه ی خود می بایست از روش های علمی و تخصصی استفاده نماید.بدین معنا که اگر نظریه ای آزمایشگاهی است آن را از همین طریق تقدیم نماید و اگر کلامی است از راه ارتباطات انسانی عمل نماید.

روش هایی مانند موعظه و نصیحت،جدل،گفتگو، هم فکری، مشاوره، سخنرانی، بحث، اشاره، تاکید، منطقی، تفکری، تعقلی، اکتشافی، خلاقیت، اختراعی، ابتکاری، ایجاد سئوال، پرسش و پاسخ وتحلیلی از مهم ترین روش ها در ارائه ی نظریه است.
 
نظریه پرداز نباید همه چیز را  تمام شده پندارد.نوع کاربرد در روش ها را باید مورد توجه خاص قرار دهد.آن جایی که با یک سئوال امکان ارائه وجود دارد به همین شکل عمل نماید.بدیهی است که انتخاب روش حداقل در یک مورد تابع ماهیت نظریه است.اگر ماهیتا تاریخی باشد، نمی توان از غیر آن استفاده نمود.

ارائه ی نظریه از طریقی صورت پذیرد که در افراد ایجاد جذابیت نماید.اگر طریق به صورت تحمیلی احساس شود،موفقیت چندان نخواهد بود.بر این اساس طریق انسانی خصوصا در ارتباطات رو در رو بسیار مهم است.نحوه ی بیان نظریه بستگی کامل به شیوه ی ارتباطی دارد.

از منظر دیگر،مسئله ی نظریه پذیری هم مهم است.شیوه تنها به ارائه بستگی ندارد.اگر در یک محفل علمی نظریه ای ارائه گردد.امکان پذیرش سریع و یا رد ان بیشتر از محافل غیر علمی است اما در مورد پذیرش یک نظریه در جامعه، کار سخت تر می گردد.

شیوه های عمیق و متناسب با فرهنگ و شیوه ی  زندگی یک جامعه موفق تر از سایر روش ها جواب می دهد.جامعه باید پذیرندگی داشته باشد.شیوه های ایجاد پذیرندگی کم نیستند.روش های ایجاد محبت در دل، اعتماد سازی، تشویق های مکرر، دوری از کینه و نفاق، دوستی و صمیمیت،و احساس نیاز مهم ترین روش ها در ایجاد پذیرندگی است.

گاه اتفاق می افتد که یک نظریه در میان اهل علم قابلیت ارائه می یابد اما در جامعه باشکست روبرو می گردد.نمونه های آن در تاریخ فراوان است.نظریه پردازی باید برای خود دو گذر گاه را مورد توجه قرار دهد.گذر گاه علم که جنبه ی تخصصی دارد و گذر گاه جامعه که جنبه ی نیازی دارد.هر دو به شیوه نیازمندند.

ما معتقدیم که اگر نظریه ها می توانند متنوع و مختلف باشند،روش ها نیز تابع آن ها خواهند بود.بنابراین شیوه های ابداعی هم بحثی مفید در این زمینه خواهد بود.بعضی از نظریه پردازان با تولید نظریه ی خود، روش ها را هم معرفی می نمایند.آن ها با ابداعات خود در دو حوزه ی دانشمندان و مردم ارائه ی طریق می کنند.

روش ها، می توانند راه های میان بری هم باشند.به طور حتم ساخت روش های جدید و استفاده از طرق موثر ، ضامن موفقیت خواهد بود.نباید به روش های محدود هم معتقد بود.همان طور که نظریه ای نو  تولید می شود،باید انتظار روش های جدید را نیز داشته باشیم.

نظریه پردازی با تولید نظریه و دادن شیوه های ارائه در دو مورد نظریه و جامعه، تاثیرات فراوانی در ایجاد تغییرات درون جامعه ای دارد.باید روی شیوه ها ،کار بیشتری انجام گیرد.مهم ترین آن ها را که با پذیرش قلبی و همراه با آزادی است باید به دنیای علم و دانش معرفی نمود.