روزهای پیش رو، روزهای هفته سلامت است و مهمترین موضوع در این حوزه، اجرای طرح تحول سلامت است. طرحی که با اجرای آن روزنه امیدی در قشر کم درآمد ایجاد شد که شاید بتوانند با بزاعت اندکی که دارند، راه درمان خود را طی کنند. اما این طرح از ابتدای اجرا تاکنون با چالش‌هایی مواجه بوده است. منتقدی همچون مسعود پزشکیان که خود زمانی سکان‌دار وزارت بهداشت بوده، عنوان می‌کند که پایه‌های طرح تحول سلامت بسیار لغزنده است و این طرح از ابتدا با مشکلات زیادی مواجه بوده و هست. اما وی تاکید می‌کند که این طرح با اشتباهاتی که دارد، همچنان در حال اجرا است و جلساتی که برای بررسی مشکلات و جلوگیری از تکرار آن با وزارت بهداشت گذاشته می‌شود، تاثیر چندانی برای رفع آن ندارد. همچنین محمدرضا میر رئیس بخش جراحی۲ انستیتو کانسر بیمارستان امام خمینی (ره) نیز در بیان چالش‌های طرح تحول سلامت بر این موضوع تاکید دارد که بالاخره این طرح باید از جایی آغاز می‌شد. وی می‌گوید: اگر می‌خواهیم که بیماران رغبت کنند به بیمارستان‌های دولتی مراجعه کرده و درمان خود را در آنجا دنبال کنند، باید به رفع مشکلات طرح تحول سلامت توجه کرد.

انتقاد از نوع اجرای طرح

طرح شتابزده اجرا شد؛ این نکته‌ای است که کار‌شناسان و منتقدان طرح از آن به عنوان اولین چالش طرح تحول سلامت یاد می‌کنند. اما پزشکیان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا علاوه بر این مساله تاکید دارد که اکثر صاحب نظران از ارجحیت درمان بر پیشگیری در طرح تحول سلامت انتقاد دارند. این یک اشکال اساسی و ایراد قانونی است.

وی می‌گوید: ما معمولا در جایی که می‌شود به نمایش گذاشت و تبلیغاتی عمل کرد، بیشتر حرکت می‌کنیم و مانور می‌‌دهیم، از این رو عملکرد ما برای رفع مشکل به صورت ریشه‌ای کند است.

همچنین محمدرضا میر رئیس بخش جراحی۲ انستیتو کانسر بیمارستان امام خمینی (ره) در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا، درباره چالش‌های طرح تحول سلامت بر این عقیده است که این طرح برای بیماران اگر به صورت مناسبی اجرا شود، جزو طرح‌های بسیار خوب در حوزه سلامت است. مساله‌ای که وجود دارد، این است که باید اجرای این طرح در پزشکان نیز اعتمادی را ایجاد می‌کرد تا این طرح را به نحوه احسن اجرا کنند.

درمان برای همه ارزان نشد

طرح تحول سلامت با این شعار آغاز شد که بتواند درمان را برای بیماران کم‌هزینه‌ کند، اما نکته اصلی این است که این مهم تنها درباره بیماران بستری رعایت شد و بیماران سرپایی و اورژانسی در طرح مورد توجه قرار نگرفته‌اند. پزشکیان در تشریح این مشکل بیان می‌کند؛ یکی دیگر از مشکلاتی که طرح تحول سلامت با آن مواجه است، این است که متاسفانه درمان برای همه افراد جامعه به صورت یکسان ارزان نشده است. این ایراد به این دلیل است که سیستم سلامت در چارچوب مناسبی حرکت نکرده، ضمن اینکه بر اساس عدالت طراحی نشده است. از این رو از نظر ساختاری و رضایتمندی دارای مشکل است.

این نماینده مجلس تاکید کرد: نتیجه این طرح تنها این بود که بیمارستان‌های مجهز، مجهز‌تر شدند و مناطق محروم بدون امکانات ماندند و امکانات درمان به دست کسانی رسید که دارا‌تر هستند. همچنین به دلیل ضعیف بودن طرح، بیمارستان و شهری که دارا‌تر است، پول بیشتری را از این هزینه‌ها به خود اختصاص داده و می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه این طرح نگاه همه جانبه به افرادی که درگیر طرح هستند را ندارد، عنوان می‌کند: پزشکان نیز درطرح به درستی دیده نشده‌اند. در هیچ کجای دنیا به غیر از ایران نمی‌توانید، شکافی که در گروه‌های ارائه دهنده خدمت وجود دارد مشاهده کنید. وقتی در یک سیستم برای کسانی که خدمت ارائه می‌کنند، اختلافات درآمدی و جایگاهی خیلی زیاد است، ادامه چنین مسیری از نظر علمی امکانپذیر نیست. این مساله خدمت‌رسانی به عامه مردم را نیز با مشکل مواجه می‌کند، از این رو ارائه خدمت برای کسانی که توانمند‌تر هستند، بهتر از کسانی صورت می‌گیرد که توانمندی کمی دارند. نتیجه این کار اضافه شدن اختلافات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است.

پزشکیان بر این باور است که باید افزایش قیمت خدمات در طرح تحول سلامت موشکافانه بررسی و اجرایی شود، چرا که با افزایش قیمت‌ها رسیدگی به مناطق محروم با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد. این درحالی است که امکان تزریق بیشتر هزینه توسط دولت و مجلس به این سیستم نیست و از سوی دیگر افزایش درآمد در شهرهای بزرگ خالی شدن شهرهای کوچک‌تر را نیز به دنبال خواهد داشت.

اما میر نظر دیگری دارد و تاکید می‌کند که در بخش دولتی بیمار بخش اورژانس نیز در طرح مورد توجه قرار گرفته است. او می‌گوید: در بخش دولتی این موضوع رخ داده است، همه مریض‌هایی که به صورت سرپایی و اوژانسی به بیمارستان مراجعه می‌کند، در اسرع وقت با پزشک متخصص ملاقات می‌کند. من خودم امروز در بیمارستان امام خمینی ۴۰ بیمار را در بخش اروژانس معاینه کردم و طبق تعرفه هزینه‌ بیمار در نظر گرفته می‌شود. در بیمارستان خصوصی نیز باید به وضعیت مالی بیمارستان توجه کرد، من امروز در یکی بیمارستانهای خصوصی بودم که عنوان شد در سال گذشته ۸ میلیون نقدینگی داشته اما با اجرای این طرح و به دلیل اینکه از بیمه طلب دارند، ممکن است در چند ماه آینده بیمارستان با مشکل مواجه شود.

کمبود نیرو، گریبان طرح تحول را هم گرفت

بنابراظهارنظرهای مسئولان در بخش پرستاری و در بخش پزشکی کشور با کمبود مواجه هستیم. این موضوع در طرح تحول سلامت برای اعزام پزشک به مناطق محروم و همچنین در بخش پرستار، تکنسین و متخصص اورژانس نمود بیشتری یافته است. در همین رابطه محمد حاجی آقاجانی معاون درمان وزارت بهداشت عنوان می‌کند که مهم‌ترین چالشی که طرح تحول با آن مواجه است، بحث نیروی انسانی است و در این حوزه با کمبود جدی مواجه هستیم. وی گفته بود در حال حاضر برای ۸۰ هزار تخت در بیمارستان‌های وزارت بهداشت ۸۰ هزار نیرو داریم و این آمار از استانداردهای منطقه‌ای بسیار پایین‌تر است. به خصوص اینکه در حوزه پرستاری و اورژانس پیش بیمارستانی دچار فقر جدی نیروی انسانی هستیم، بطوریکه در یک ماه تا ۵۰۰ ساعت یک تکنسین اورژانس به ماموریت می‌رود.

این مشکل نکته‌ای است که میر رئیس بخش جراحی۲ انستیتو کانسر بیمارستان امام خمینی (ره) نیز به آن اشاره دارد و می‌گوید: شاید در بیمارستان‌های دولتی تنها علت عدم رضایت بیمار در بخش سرپایی کمبود تخت باشد. همچنین ما در بحث تکنسین اروژانس و پرستار با مشکل مواجه هستیم که نیاز است؛ درباره این موضوع تصمیم جدی اتخاذ شود. به طور مثال برای راه‌اندازی یک بخش ۴۰ تختخوابی در بیمارستان امام خمینی نیازمند حداقل ۱۰ پرستار لیسانس هستیم، اما در شرایط کنونی تنها ۵ پرستار را می‌توان به این بخش اختصاص داد.

بیمه، رفیق نیمه‌راه طرح تحول سلامت

زندگی خرج دارد. این موضوع درباره طرح تحول سلامت نیز صدق می‌کند! اجرای این طرح نیز نیازمند تامین منابع مالی است. شرکت‌های بیمه‌گر نیز یک پای دیگر تامین منابع این طرح هستند و لازم است که معوقات خود به بیمارستان‌ها را در بخش‌های مختلف به سرعت تصفیه کنند. نکته‌ای که وزیر از آن ابراز نگرانی‌کرده بود. میر در این باره می‌گوید: برای اجرا شدن طرح تحول سلامت مساله‌ای دیگری که باید به آن توجه کرد، همکاری بیمه‌گذاران با اجرای این طرح است. تا مخارج بیمارستان پرداخت شود، چرا که عدم توجه به این موضوع طرح را با مشکل مواجه می‌کند. فعلا بیمارستان‌ها چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی طرح تحول سلامت را اجرا می‌کنند، اما امید همه بر این است که مخارج و حق و حقوقشان پرداخت شود، گرچه تاکنون نیز سه ماه پرداخت آن به تعویق افتاده است. اگر این موضوع تداوم پیدا کند، ممکن است، طرح را با شکست مواجه کند.

او تاکید دارد: بررسی اینکه پرداختی‌های معوقه در زمان خود انجام شود، بخش اجرایی طرح تحول سلامت نیست؛ بلکه مسئولین باید این مساله را حل کند، ما نیز نمی‌دانیم که مشکل کجاست که بیمه‌ها به وظایف خود عمل نمی‌کند.

اگر می‌خواهیم، بیمارستان‌های دولتی را به جایی برسانیم که اکثر مردم رغبت کنند به آنجا مراجعه کرده و درمان خود را دنبال کنند، لازم است به مشکلات طرح تحول سلامت توجه کنیم. این نکته‌ای است که میر بر آن تاکید دارد. وی خاطرنشان می‌کند؛ هر کاری که بخواهد، در هر جای دنیا اجرا شود، قطعا در ابتدای امر با مشکلاتی مواجه است، اما بالاخره از یک جایی باید طرح تحول سلامت اجرا می‌شد، ما نمی‌دانیم تا چه حدی اجرای این طرح کار‌شناسی شده است. دست اندارکاران عنوان می‌کنند که ساعت‌ها برای تدوین طرح جلساتی را برگزار کردند تا این طرح تدوین شد. ما هیچ راهی جز صبر کردن نداریم اینکه عنوان می‌کنند، این طرح شتابزده اجرایی شده الان گره‌ای را باز نمی‌کند، چراکه این طرح اجرا شده و باید برای ادامه آن تلاش کنیم.

اما پزشکیان می‌گوید: حرف اول و آخر ما این است که اگر قانون به درستی اجرا می‌شد، شاهد این مشکلات نبودیم. تا سیستم و ساختار اصلاح نشود، نمی‌توان جلوی نابسامانی را گرفت. ما از اول گفتیم که این روش غیرعلمی و کار‌شناسی است. همچنین تذکر دادیم؛ به جای اینکه پول صرف مناطق محروم و افراد کم درآمد شود، گاهی صرف مسائلی شده که قانونی نیست. انتقادمان را هم بیان کرده‌ایم، اما به نظر می‌رسد که مسئولین رایزنی‌ها را انجام می‌دهند که صدای مخالفان شنیده نشود و بتوانند شعار بدهند که شرایط امن است و مشکلی وجود ندارد. اما این روند هم برای این دولت و هم برای دولت‌های دیگر مشکل ساز خواهد شد.