استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: انسان ها در طول زمان دارای عقاید و باورهای متعددی بوده اند.در سرزمین های مختلف این باورها به شکل های خاصی نمود می یابند.اتش پرستی، شیطان پرستی،  یکتا پرستی، حیوان پرستی،  اعتقادات خاص نسبت به وقایع و رویدادها از جمله ی ان هاست.زندگی ادمی تا حدود زیادی وابسته ی به ان هاست.

باورهای جدای این که خوب یا بد باشند، بر روند رشد و تعالی جامعه تاثیر گذارند.کلیه ی فعالیت های ادمی با ان ها شکل می گیرند.هر یک از رفتارهایی که در جامعه روی دهند با ان ها سنجیده می شوند.گاه فعالیت های علمی نیز با وجود ان ها افزایش و یا کاهش می یابند.

نظریه پردازی از دو نظر تابع و مغلوب باورها می گردد.یکی از بابت نظریه ای که قرار است ارائه گردد.در این صورت نظریه ای که مخالف باورهای نظریه پرداز باشد در ذهن رشد نمی کند.به طور مثال نظریه ی حرامی که در جوامع مسلمان ارائه گردد محکوم به شکست است.

نفوذ باورها در تمامی فعالیت های نظریه پردازی مشخص است.نظریه پرداز غیر مسلمانی که گاو برایش مقدس است،بیشترین نظریاتی را که مظرح می کند ان است که این تقدس را حفظ کند.نظریه ی تبدیل حیوان به انسان یا نظریه ی هم جنس بازی برای جلوگیری از ازدیاد نسل به هیچ عنوان در جامعه ی مذهبی قدرت مانور ندارد.

از منظر نظریه پذیری نیز این شدت بیشتر است.اگر در ارائه ی نطریه با اندک ادم ها سروکار داریم، در نظریه پذیری با مجموعه ای از ان ها در تماسیم.باورهای میان مردم به قدری قوی است که مانند فیلترهای قدرت مند عمل می کنند.گاه ارائه ی یک نظریه ی علمی حتی با محتوای فوق العاده در جوامع با اعتراض روبرو می گردد.

نظریه های علمی در جوامع مختلف به دلیل باورهای متفاوت است که در پذیرندگی هم متفاوت می گردند.اینکه ایا نظریه درست است یا نه؟ان را باید در هماهنگی ان با باور های جامعه یافت.ما به طور وسیعی تحت تاثیر باورهای خود هستیم.علت ان نیز مشخص است زیرا باورها نکات تحمیلی نیستند که با امدن نظریه ی مخالفی ، متغییر گردند.

اکثر نظریاتی که قابلیت مطرح شدن را دارند دارای دونقش متفاوت در ارتباط با باورها هستند.یکی این که مخالف با باورها نبوده و باعث ترقی و ماندگاری ان ها گردند و دوم این که باورهایی را مورد خطاب قرار دهند که پایه و اساس علمی ندارند.

به طور مثال در جامعه ای که تاریکی را یک موجود قوی در سرنگونی انسان ها می داند، دادن نظریه ی علمی و اثبات ان نقش اساسی در متغییر ساختن را بازی می نماید.البته باز هم تاکید می شود که حتی باورهای  غیر علمی هم به سادگی،  پذیرندگی نظریات جدید را ندارند.

نظریه پرداز باید در مورد ارائه نظریه ی خود به این نکته ی مهم توجه کند که موفقیتش با باورها گره خورده است.شاید نظریه ای که در یک جامعه قدرت تغییر  ندارد در جامعه ای دیگر باعث تکامل نیز گردد.نظریاتی انسانی بیشتر از سایر نظریات تابع جامعه هستند.

نظریه پرداز علمی باید به یک نکته ی مهم در باره ی باورها توجه داشته باشد و ان این است که باور امری درونی است.بر این اساس ماندگاری زیادی دارد.مانند ریشه در درخت می ماند.نظریه پردازان انسانی خصوصا تربیتی به این امر واقفند که نظریه ی جدید نیز باید درون ساز باشد.قدرتی فراتر از  باوری که از نظر علمی پایه ی محکمی ندارد.

ما باورها را همیشگش نمی دانیم و معتقدیم که تابع زمان نیز می شوند اما می دانیم که نظریه ی جدید به سادگی در این میدان موفق نمی شود.در بسیاری از نظریاتی که قبل از این ارائه شده و موفق شده اند،باورها نقش چندانی نداشتند.مثلا نظریه ی ارتباطی مخالفتی با باورهای مذهبی و غیر مذهبی نداشته و لذا به سادگی پذیرفته و اجرا شده است.

در همین ارتباط تولید فرزند در خانم های ناتوان در تولید، سال هاست که پشت در های باورها باقی مانده و موفق به پذیرش نشده است.نظریه ی ماندگاری دانشمندان نیز که بر اساس ان سر دانشمندان مسن را به بدن افراد جوان پیوند می زند،سال هاست که جرئت ارائه پیدا نکرده است.

باورها را باید باور کرد.نظریات را نیز باید باور کرد.البته نه برای اینکه پذیرفته شوند بلکه برای این که اجازه ی ارائه داشته باشند.این به معنای رشد نظریات و تفکرات ادمی تلقی می شود.نظریه پرداز قبل از ورود به این صحنه باید محیط را مورد کنگاش عمیق قرار دهد تا در ارئه و مخالفت با باورها مشکلی نداشته باشد.

بسیاری از نظریات غیر اخلاقی در حوزه ی علم پذیرفته شده اند اما به وسیله ی علمای دین اسلام و مسیحیت محکوم شده اند.ما باید بدانیم که نظریات برای تغییرات درونی ارائه می گردند.تغییرات ظاهری از نظر ما تنها یک رفرم زود گذر است در حالی که جامعه انتظار پیشرفت های سریع را دارد.منطقا نمی توان با حضور نظریات مخالف با باورها،  چندان امیدوار به پیشرفت بود.

نظریه پرداز مسلمان در جامعه ی مسلمان امکان موفقیت بیشتری دارد کما اینکه نظریه پرداز امریکایی در حوزه ی باورهای خود موفق تر خواهد بود.با ذکر این نکته که بسیاری از باورهای جوامع دارای مشترکات فراوانند.اگر این را بپذیریم،امید به نظریات مشترک که همان انسانیت انسانی است بیشتر می گردد.