استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: فعالیت های مختلف از جمله علمی نمی توانند بدون موانع باشند.سدها و انحرافات متفاوتی که ممکن است به دلایل زیادی بر سر راه آن ها قرار گیرند،باعث می گردند تا روند سرعتی آنها با مشکلاتی روبرو شوند.موانع اگر به صورت مصنوعی نباشند،قابلیت پیش بینی زیادی دارند.

نظریه پردازی هم می تواند با هردو شکل موانع روبرو گردد.ان گاه که با نوع طبیعی آن همراه است، راه گریز سریع تر ایجاد می شود.اگر به شکل مصنوعی ایجاد شود، بسیاری از انرژی های مورد نیاز را هدر می دهد.توجه به وسعت نظریه پذیران و شکل های مختلف انسان ها از نظر شخصیتی ،راهی مهم در تشخیص موانع محسوب می شود.

نظریه پردازی بدون شک یک تلاش تغییری در سیستم زندگی علمی است.تلاش نظریه بر این اساس تا در شکل اولیه ی آن زمینه ی تغییرات وسیع را ایجاد نماید.بدیهی است که در شروع هر تغییری، مقاومت ها نماد می یابند.این مقاومت ها ابتدایی ترین موانع در رشد نظریه پردازی محسوب می گردند.

تقسیم بندی موانع به دو شکل مصنوعی و طبیعی،کمک دهنده ی خوبی برای ادامه ی کار محسوب می شود.در موانع مصنوعی،سدها عمدی و با قصد ایجاد می شوند در حالی که طبیعی آن بدین شکل نیستند.از این نظر گاه موانع طبیعی را محدودیت نیز می نامند.

موانع مصنوعی بیشتر از درون نظریه بر می خیزند.جنس آن ها از درون رشته و درون تخصص ناشی می شوند.علت ساختگی بودن آن ها هم این است که فقط افراد خاصی دارای فهم مربوط به یک نظریه هستند.رقابت های درون رشته ای و مبارزات مشهوریت طلبی یکی از مهم ترین علت هاست.

بیشترین ضربات خصوصا در کشورهای در حال رشد و دارای سیستم دیکتاتوری از موانع مصنوعی است.سدهای بلند و سختی که رنگ و روی تخصصی و گاه باورمدارانه دارند.دشمنی ها و کمبودهای شخصیتی برای مطرح نمودن خود در همین چار چوب مورد بررسی قرار می گیرند.این شکل از موانع از ایجاد نظریات جدید به شدت جلوگیری می کند.

موانع طبیعی گاه از درون جامعه ناشی می شوند.پایین بودن سطح اگاهی ها گرچه خطرناک است اما طبیعی جلوه گر می نماید.میزان درک یک جامعه از یک نظریه، مانع بزرگ طبیعی است.این محدودیت را ایجاد نکرده اند بنابراین می توان آن را راحت تر از بین برد و یا کاهش داد.

نیازها و شکل آن ها هم یک نوع مانع در نظریه پردازی است.اگر احساس نیازی برای توسعه ی سواد آموزی نگردد،نظریه ای در این باب با موفقیت همراه نخواهد بود.سلسله مراتب نیازها هم مانع محسوب می شوند.ملتی گرسنه و در گیر با گرانی،به رفع این مشکل راغب تر از تغییرات شیوه های تدریس مدرسه ای است.

مانعی به نام رفتار هم در نظریه پردازی نامحسوس به حساب می آید اما بسیار مهم تر از سایر موانع ممکن است جلوه گری نماید.چگونگی بیان نظریه،زبان انتقال، شخص نظریه پرداز و چگونگی ساختار رفتاری اش در این باب مهم تلقی می شوند.بدبینی هایی که در جوامع در حال رشد به وجود می آیند، ناشی از رفتار های نماد یافته است.

موانع از هر جنسی که باشند،توجه را به خود جلب می کنند.سختی و سهلی بودن آن ها تابع جوامع مختلف می گردند.ما معتقدیم که در نظریه پردازی می بایست زمینه های موانع ساز قبل از ارائه مورد نظر قرار گیرند.دادن نظریه ای که هیچ امیدی به تایید ندارد،هر چند هم قوی باشد با شکست روبرو می شود.

موانع به هرشکلی که باشند،عاملیت انسانی دارند.این که نظریه یک فعالیت انسانی برای انسان هاست، ما را به سمت موانع انسان ساز هم رهنمود می نماید.طبیعت گرچه ممکن است در تلاش های مربوط به علوم خاص مانع ساز باشد و در مواردی حتی مانع مطرح کردن یک نظریه شود اما باز ما را به این سمت سوق می دهد که نظریه ی طبیعی هم در اختیار انسان ها و برای انسان هاست.

در یک جمع بندی کلی می توان گفت که فعالیت نظریه پردازی دارای شکل انسانی است،موانعش انسانی،رفع کنندگانش انسانی، نتیجه اش انسانی، مورد استفاده کنندگانش انسانی و دشمنانش هم انسانی است.بنابراین باید انسان را به رشدی رساند که مانع تراش نباشد و نظریه پردازی را به اوج بکشاند.

با نظریه پردازی امید به تغییرات افزایش و با مانع تراشی این امید کاهش می یابد.با نظریه پردازی زمینه ی تغییرات حاصل  و با مانع سازی مقاومت ها زیاد می شوند.نظریه پردازی به دنبال تحول ساری است و موانع وضعیت موجود را مورد تاکید قرار می دهند.جنسیت موانع مانند هم نیستند اما باید به وجود آن ها توجه داشت.

ما معتقدیم که موانع نمی توانند سد راه تغییرات و تحولات گردند اما می توانند آن را به تاخیر اندازند.ایجاد کنندگان سختی ها هستند.باعث خستگی مصنوعی می گردند.در بسیاری از موارد خصوصا در کشورهای در حال رشد ناامید کننده در تعقیب فعالیت ها هستند.

نظریه پردازان اولین کسانی هستند که به موانع توجه دارند.آن ها قبل از ارائه ی نظریات جدید می بایست در مورد موانع تصمیم گیری نمایند و راه های برداشت آن ها را مورد بررسی قرار دهند.اگر چنین رویدادی مد نظر قرار نگیرد امیدی به موفقیت نظریات حاصل نمی گردد.موانع را باید از پیش شناخت.