اندک زمانی بعد از پیدایش و توسعه شبکه های پیام رسان موبایلی، اپراتورهای گوناگون و دولت های کشورهای مختلف، انتقاداتی را از این نرم افزارهای پیام رسان مطرح می کنند. درواقع این ابزار با هزینه ساخت اندک در حالی روی اینترنت و در نتیجه بسترهای چند هزار میلیاردی کشورهای میزبان خود سوار می شوند که سودی هم به دولت ها و اپراتورها نمی رسانند و با کاهش درآمد اپراتورهای موبایل، اشتغال زایی در کشور میزبان خود را نیز تهدید می کنند.

به گزارش هفته نامه عصر ارتباط، این در حالی است که برخی از پیش بینی ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۴۷۹ میلیارد دلار زبان برای اپراتورهای سراسر جهان به بار آید، البته برخی اپراتورها ارقامی بسیار بزرگ تر از این زیان را پیش بینی می کنند. در عین حال برخی دولت ها این طور استدلال می کنند که گروه های تروریستی از طریق این نرم افزارها با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و باید آنها را مسدود کرد. برخی دیگر اما به کاهش درآمدهای اپراتورها با رشد این نرم افزارهای پیام رسان معترضند و به کاهش درآمد دولت از مالیاتی که از اپراتورها و کاربران می گیرند اشاره دارند و خواستار محدودیت پیام رسان ها هستند.

بعضی دیگر می گویند این نرم افزارها معلوم نیست که منابع مالی شان از کجا تامین می شود و مشکوک هستند و در آخر بعضی دیگر هم فروش شکلک و بازی توسط نرم افزارهای پیام رسان را عامل خروج از کشور خود قلمداد کرده و از این موضوع شکایت دارند. البته هریک از دولت ها و اپراتورها هم با توجه به سیاست های خود برخورد متفاوتی با این مساله داشته اند.

برخی این شبکه های پیام رسان را فیلتر می کنند، برخی استفاده از آن را جرم می دانند، برخی دیگر به شکلی نامحسوس آن را کنترل می کنند یا حتی جنگ سایبری علیه آنها راه می اندازند. البته بعضی هم در پی تصویب قوانین برعلیه آنها هستند. در مجموع می توان به جرات گفت کمتر کشوری پیدا می شود که نظر مثبتی به آنها داشته باشد و از این نرم افزارهای محبوب کاربران که به هرشکل خدمات رایگانی را ارایه می کنند، پشتیبانی کند.

برخورد کشورهای غربی با پیام رسان ها
شاید مخالفت با این شبکه های پیام رسان تنها نقطه اشتراک کشورهای عربستان، انگلستان و چین باشد چرا که هرسه کشور با فعالیت آنها در کشورشان مخالف هستند.

اما دلایل هر یک از کشورها به طور مشخص و به تفکیک برای مخالفت با شبکه های پیام رسان موبایلی چیست؟ برخورد کشورهای اروپایی با نرم افزارهایی نظیر وایبر و لاین چه تفاوتی با کشورهای خاورمیانه ای دارد؟ و آینده ارتباطات جهان تا چه حد به اپراتورهای موبایل یا نرم افزارهای پیام رسان موبایلی وابسته خواهدبود؟

اگرچه کشورهای غربی همواره شعارهایی نظیر جریان آزاد اطلاعات را مطرح می کنند اما به تازگی برخی از آنها سعی دارند تا قوانینی سفت و سخت علیه نرم افزارهای پیام رسان موبایلی به اجرا بگذارند؛ یکی از کشورهایی که به تازگی به صف مخالفان نرم افزارهای پیام رسان موبایلی پیوسته، کشور انگلستان است.

آن طور که روزنامه انگلیسی گاردین در مقاله ای نوشته است، دیوید کامرون، نخست وزیر این کشور اعلام کرده برنامه ای در دست دارد تا قانونی برای بلوکه کردن نرم افزارهایی که پیام های رد و بدل شده را رمزگذاری می کنند، تصویب کرده و به اجرا بگذارد. اگر این تصمیم عملی شود، سرویس هایی مانند واتس اپ، آی مسیج و تلگرام مجبور می شوند برای زنده ماندن در انگلستان، تغییراتی اساسی در سیستم های خود اعمال کنند. قانون موردنظر به دولت اجازه خواهدداد تا هر سرویسی که پیام هایش را رمزگذاری می کند، مورد هدف قرار داده و بلوکه کند.

بسیاری از رسانه های انگلیسی دلیل این تصمیم نخست وزیر انگلیس را با موضوع حملات پاریس، در مورد استفاده گروه های تروریستی و افراد مجرم از وجود نرم افزارهای پیام رسان نگران شده است و می خواهد بستری را فراهم کند که دولت در اینگونه موارد بتواند پیام ها را به راحتی کنترل و شنود کند. از آن جایی که بسیاری از سرویس های پیام رسان مایل به برداشتن رمزگذاری از روی پیام های رد و بدل شده نیستند، به احتمال قوی در صورت تصویب چنین قانونی توسط دولت کارون، ارایه دهندگان این نرم افزارها خدمات خود را در انگلیس تعطیل می کنند.

البته در سایر کشورهای اروپایی هنوز دولت ها تصمیم مشخصی برای برخورد با شبکه های موبایلی ندارند اما برخی از کارشناسان و دولتمردان اروپایی این نرم افزار را تهدید بالقوه علیه امنیت ملی خود می دانند و برخی دیگر خواهان محدودیت دسترسی دانش آموزان در مدارس به این شبکه های پیام رسان هستند.

برخورد کشورهای خاورمیانه با پیام رسان ها
تقریبا بیشتر کشورهای خاورمیانه، به نرم افزارهای پیام رسان موبایلی نگاه مثبتی ندارند و خواهان انسداد یا حداقل محدودشدن فعالیت آنها در کشورشان هستند.

* عربستان در خط مقدم مخالفان این نرم افزارهای پیام رسان قرار دارد. اداره تنظیم مقررات ارتباطی عربستان سعودی از دو سال پیش، دسترسی به نرم افزار پیام رسان و ارتباطی وایبر را در این کشور قطع کرد. این اداره تهدید کرده است که اگر سایر نرم افزارهای پیام رسان، توقعات این اداره را برآورده نکنند، اقدامات مشابهی در انتظار آنها نیز خواهدبود.

*در امارات متحده عربی هم شبکه های موبایلی وایبر، اسکایپ و مسنجر بلک بری نیز برای مدتی مسدود شدند. دولت امارات دلیل این اقدام را تلاش برای حفظ درآمد شرکت های مخابراتی خصوصی و دولتی و همچنین محدودکردن دسترسی به نرم افزارهایی دانسته که دولت روی آنها کنترل ندارد.

*در مصر هم اداره تنظیم مقررات ارتباطی کشور اعلام کرده است نرم افزارهای پیام رسان را مسدود می کند چرا که معلوم نیست منابع مالی این نرم افزارها از کجا تامین می شود و به آنها مشکوک است.

*در سوریه و عراق هم به دلیل جنگ تمام عیار این دو کشور با تروریست هایی که سعی دارند با کمک نرم افزارها هویت خود را پنهان کنند دسترسی به نرم افزارهای پیام رسان مسدود شده است و دولت به شدت آنها را کنترل می کند. در کشور لبنان نیز جاسوسی های اطلاعاتی اسراییل از این کشور، نگاه بدبینانه ای به پیام رسان های موبایلی را موجب شده است و تبادل اطلاعات به خصوص با وایبر که گفته می شود وابسته به صهیونیست ها است به شدت کنترل می شود.

برخورد ایران با نرم افزارهای پیام رسان
اگرچه در ایران دولت تاکنون رسما اعلام نکرده است که قصد برخورد با نرم افزارهای پیام رسان موبایلی را دارد اما هرازگاهی گفته می شود که امکان برقراری تماس صوتی و ارسال عکس با یک نرم افزار پیام رسان مثل وایبر مسدود شده است یا پیام رسان دیگری چون تلگرام فیلتر شده است و کاربران امکان استفاده از آنها را ندارند.

درباره اختلالات ایجادشده در نرم افزار تلگرام همچنین گفته شده این نرم افزار برای مثال روی سرویس اینترنتی شرکت شاتل اختلال دارد که البته شاتل این مطلب را نه تایید و نه تکذیب کرده است. چندی پیش نیز اختلال وایبر روی شبکه شرکت مخابرات ایران مطرح شد که این موضوع رد شد.

بماند که سکوت، تایید یا تکذیب ها نیز تاثیری بر واقعیت اختلا پیام رسان های موبایلی نداشته و این نرم افزارها واقعا در ایران دچار اشکال شده اند، فارغ از این که نهاد یا شرکتی مسوولیت آن را بپذیرید یا نپذیرد.

به هر حال همین شایعات در کنار اختلالاتی که مرتب در نرم افزارهای موبایلی در ایران به وجود می آید، باعث شده کاربران ایرانی به شکل موجی در بیایند که هرازگاهی از یک شبکه موبایلی به شبکه دیگر نقل مکان کنند و دایم بین وایبر و لاین و تلگرام و انواع دیگر نرم افزارهای موبایلی جا به جا شوند.

در آخرین خبر رسمی اما سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور اعلام کرده کاهش میزان پیامک و تماس اپراتورها به دلیل فعالیت نرم افرازهای موبایلی یک چالش جهانی است و در کشور ما نیز آمار پیامک دیگر رشد نداشته و حتی رو به کاهش است. گویا رگولاتوری هنوز تصمیم نگرفته که برای برخورد با این معضل چه کار باید بکند و به جزییات بیشتری اشاره نشده است، اما به تازگی به این جمع بندی رسیده اند که این نرم افزارها باید براساس مقررات خاصی فعالیت کنند و برهمین اساس قرار است طی ماه های آینده نسخه اولیه مقررات فعالیت این نرم افزارها را تهیه کند. موضوعی که به هرحال و با توجه به نگرانی ها و دغدغه هایی که در کشورهای مختلف مطرح شده است، علی القاعده به محدودیت هایی برای استفاده از پیام رسان های موبایلی منجر خواهدشد.

جمع بندی
به نظر می رسد شبکه های پیام رسان موبایلی موج جدیدی از ارتباطات هستند که خواسته یا ناخواسته به زودی جهان را فرا می گیرند. لذا بجاست دولت ها به جای برخوردهای سلبی نظیر انسداد، محدودکردن و فیلترکردن این نرم افزارها، دنبال به دست آوردن راه های جایگزین و تشویقی برای برخورد با نگرانی های احتمالی باشند.

اپراتورها هم می توانند مانند بسیاری از کشورهای اروپایی با اجرای طرح های تخفیفی و ترغیب کننده و بالابردن کیفیت کار خود از یک سو و توسعه خود به عنوان یک نرم افزار پیام رسان موبایلی از سوی دیگر از کاهش درآمدهای شان جلوگیری کنند. چرا که به هر حال اگر از چشم کاربران موضوع نگریسته شود، آنها بدون نگرانی از تهدیدهای امنیتی و حریم خصوصی که مطرح می شود، استفاده از خدمات رایگان را به خدمات پولی و گاه گران ترجیح می دهند.