* عزیزالله احمدی - معاون فرهنگی ایران اُنا:

یکی از خواست ها و انتظاراتی که از نظام تربیتی می رود این است که وقتی والدین فرزند خود را به این نظام می سپارند،آنان به رشد موزون ،همه جانبه و پایدارِی در استعداد های خود نائل شوند یعنی پس از پایان دوره تحصیلات،( علاوه بر اطلاعات و معلوماتی که می آموزند) بتوانند برای زیستن در دنیایی که روز به روز متحول می شود آماده شوند.دنیایی که داشتن هوش اجتماعی،فرهنگ شهروندی،ارتباط های انسان دوستانه با دیگران،کنترل خشم و... از الزامات آن بشمار می روند ..

این واقعیات به ما نشان می دهد سطح انتظارجامعه ازآموزش و پرورش بالااست .لذا کسانی که مدیریت(ریاست) بخشی از آن بر عهده می گیرندباید دارای فهمی کامل و دقیق از تعلیم و تربیت وحرکت شتاب انگیز جهان امروز و دگرگونی های اجتماعی یا رفتاری حاصل از داشته باشند. چنین افرادی است که می توانند محیط های تربیتی امروزی ما را که به "موزه های تربیتی" شبیه تر تا مکان تربیتی،از راکد بودن،یکنواختی،بی نشاطی و ناکارآمدیبیرون بیاورند. این اشاره ی کوتاه ما را بر آن می دارد تا بپرسیم سیستم کنونی آموزش وپرورش شوش که خود "مینیاتوری "از کل نظام تربیتی با تمام اما و اگرهای آن است، آیا می تواند انتظار تحول خواه مردم با فرهنگ شوش را برآورده کند؟اگر پاسخ مثبت است ، چه کسی با چه ویژگی یا مختصاتی از شخصیت و مدیریت،توان عملی ساختن آن را دارد  و اساساً معیار های چنین انتخابی چه می توانند باشد؟

چالش های پیش رو

تغییر مدیریت اگر برمبانی علمی و تعهدی باشد می تواندتغییری در راهبری در آموزش و پرورش شوش ایجاد کند و این از نهاد،همپای نهادی های تربیتی توسعه یافته و پیشرفته تصویری روشن تر و  افق گسترده تر در پیش روی مردم شوش به عنوان ذینفعان تربیت، بگشاید...مدیر آموزش و پرورش آینده شوش باید کسی باشد که ضمن آگاهی از علم و مدل های مدیریتی روزآمد، نیروهای نخبه ای را وارد سیستم اداری و آموزشی خود کند تا در سایه این گزینش علمی، به غنی سازی تعلیم و تربیت این شهر کهن نائل شود. به نظر می رسد آموزش و پرورش شوش ، تاکنون نتوانسته در راستای توسعه درون و برون سازمانی اش گامهای مهمی را بردارد بنابراین برای ریاست آینده این نهاد تربیتی نمی توان مدیری را انتخاب کرد که بخواهد "چرخ را از اول اختراع کند". به بیان بهتر آموزش و پرورش شوش محلی نیست تا فردی بخواهد از آن برای تجربه اندوزی یا افزودن عنوانی شغلی در سابقه پرسنلی خود استفاده کند بلکه تعهدی برای بالابردن استاندارد های کمی و کیفی آموزش،تربیت و یادگیری در شوش است. بنابراین نیاز امروز آموزش و پرورش شوش معاصر، تحول خواهی و داشتن مدیری تحول گرا است.قطعاً ،بر سر این راه برخی چالش ها پیش روی ریاست آینده‌ی آموزش و پرورش شوش  خواهد بود که آنها را می توان در دو گروه عمده برونی و درونی تقسیم کرد.

به نظر می رسد از منظر برونیمی توان به  وجود مناطق دو زبانه ،ضعف مشارکت اولیا در همکاری با مدارس ، کاهش انگیزه های تحصیلی دانش آموزان، خروج نیروهای کارآمد و باکیفیت از این اداره به سایر مناطق و استانها و... اشاره کرد.

از منظردرونی نیز می توان به استفاده از شیوه های سنتی تدریس، مشکلات مربوط به نابرابری امکانات و معیشت معلمان مطابق با شان والای آنان، منابع مالی و اعتبارات محدود و ناکافی، ناکارآمدی خدمات درمانی و بیمه ای فرهنگیان،.فضاهای ناکافی  و کمبود کلاس های درسی در برخی مدارس( به دلیل تغییرات نظام آموزشی)،وجود ناهماهنگی های بین صف و ستاد در اجرای قوانین (بدلیل پایین بودن اطلاعات کادر اداری و تفسیر غلط آنان در برخی امور چون وجود اختلاف و ناهماهنگی بین احکام کارگزینی صادره) و نیز حذف یا ناچیز بودن مزایای پذیرش مسئولیت اداری که موجب ورود افراد غیر کیفی به بدنه سیتم ستادی  می شوند یا عدم استفاده از تجربیات با ارزش بازنشستگان ،نبود برنامه ای مدون و منسجم در جهت تامین منابع مالی جدید ،ضعف مدیریت علمی و اعمال مدیریت های سلیقه ای در برخی مدارس،کمبود یا عدم تجهیز مدارس نابرخوردار از الزامات اولیه تحصیلی ویژه در برخی مناطق روستایی،اشاره کرد

این چالش های نشان می دهد در حالی که  شرایط و سهم بودجه تخصیصی آموزش وپرورش از بودجه عمومی کشور حتی قادر به تامین حقوق عادلانه و معمولی کارکنا ن و آموزشگاه های خود نیست، رییس آینده باید کسی باشد تا ضمن تحلیل وضع موجود، مشخص کند چگونه و با کدام برنامه ها می تواند انتظارات را برای تامین هزینه هایی فراتر از بودجه های مصوب و نیز رفع چالش هایی که بدان اشاره شد ،برآورده کرده و دور نمایی بهتر و امید بخش تر برای فرهنگیان و آموزش و پرورش شوش جهت توسعه و رسیدن به وضع مطلوب ارائه نماید.

معیار ها

معمولا در انتصاب یا انتخاب پست های مدیریتی و اجرایی ،شرط نخست واجد بودن فرد از منظر شایستگی،تخصص و تعهد است اما کمتر به این توجه شده که همین فرد انتخابی آیا برنامه ای مدون برای تغییر دارد یا خیر! اهمیت برنامه دار بودن مدیر به قدری است که وقتی کارکنان یک سازمان پی می برند که مدیرشان(رییس)  نه دارای برنامه ای خاص و نه احیانا دارای صلاحیت و شایستگی لازم برای چنین پستی نیست ،کمتر به ایجاد فضایی ایمن و راحت برای پیشرفت اقدام  می ورزند در نتیجه این "مدیران کارمزدی" اگر خیلی هم اهل مدیریت باشند ،جز ادامه همان روند قبلی کاری خاص انجام نخواهند داد.

پس سوال  این است که  برای داشتن مدیرانی کاآمد ،ساختار انتخاب و شناسایی مدیریان سازمانها بر چه مبانی  باید ابتناء یابد؟

یکی از ضعف های فرایند انتخاب مدیران در شوش (فرقی نمی کند حتی در کشور) نبود بانکی اطلاعاتی از افرادی است که بالقوه مستعد احراز تصدی پست های مدیریتی اند.(البته اگر هم وجود داشته باشد به روز نمی شود)این ضعف سبب شده تا بجای این که از دستگاه یا سازمان مربوطه آن هم با ارزیابی کارکنان،بهترین گزینه را برای مدیریت انتخاب کنند، عملاً  چنین تصمیم گیری را به دستگاه هایی فرانهاد آنهم کاملا بر اساس خواست یا سلیقه آنان واگذار می کنند!

در مبنای انتخاب ریاست اداره آموزش و پرورش شوش دست کم دو نوع ارزیابی و رویکرد می توان داشت.
یکی نظرگاهِ تک معیاری، که در آن ملاک انتخاب فقط شخصیت ،رفتار یا عملکرد اوست و دیگری ،نظرگاه جامع نگر و آرمانی ،که در آن از معیار های چندگانه ای برای سنجش فرد استفاده می شود. یعنی با مشابه سازی و قرار دادن فرد در موقعیت های مدیریتی، توسط تیمی از ارزیابان که از روانشناسان، کارشناسان مدیریت و متخصصان تعلیم وتربیت تشکیل شده است،مدیر آینده را با ارزیابی او از منظر رفتار ، عکس العمل ها و خلاقیت هایش ،برای احراز پست مدیریتی  انتخاب یا تایید می کنند.

متاسفانه واقعیت ها نشان می دهد مساله انتخاب و انتصاب مدیران در شوش (آموزش و پرورش شوش یا سایر نهاد) ،بیش از آن که بر اساس و مبنای معیارهای چندگانه ،علمی و شایستگی واقعی ،انجام گیرد،علی العموم فقط با سفارش مقامات با نفوذ  انتصاب می شود. همین رویه ی معیوب باعث شده تا کنون فرآیند!مدیریت منتصبان در شوش بیشتر تمایل به فعالیت هایی "آزمایش و خطا گونه " پیدا کندو در نتیجه مشاهده کنیم تا کنون این شهر تاریخی –مذهبی در حرکتی علمی و متعادل به سمت توسعه و پیشرفتی پایدار و با ثبات در هیچ سازمان تجربه ای موفق کسب نکرده باشد.

معیار های مدیریتی برای انتخاب

 در انتخاب ریاست آموزش و پرورش شوش علاوه بر صلاحیت های عمومی و اخلاقی، می توان دست کم به سه معیار مدیرتی برای انتخاب یا سنجش منطق انتصاب! اشاره کرد:

معیار مهارتی:

 این معیار می تواند از یک سو شامل مهارت های فنی ، انسانی ، ادراکی،تجزیه و تحلیل،تشخیص و حل مساله باشد و از دیگر سو شامل تواناییهای دیگری چون توان برنامه ریزی، سازماندهی،هدایتگری،بودجه ریزی و ... برای رشد متعادل سازمان تحت مدیریت خود و کارکنان تحت نظارتش باشد.

معیار نقشهای مدیریتی:این معیار که نوعی نگاه ملموسانه تری به انتخاب مدیران دارد،شامل نقش ها و ویژگی های فردی چون داشتن روابط فردی و انسانی، توسعه گر، آشوب زدا، مشکل گشا،مذاکره گر،نوآفرین است که می تواند زمینه های لازم را برای تغییر و تحول در یک سازمان برای مدیر فراهم نماید.

معیار شایستگی:اگر دو معیار گذشته بر شغل یا نقش مدیر تمرکز یافته بودند، معیار سوم بر شایستگی های مرتبط با عملکرد مدیر می توان اشاره  داشت.به این معنی که مدیر یک سازمان باید از انگیزه،ویژگی های شخصیتی، مهارت و دانش لازم برخوردار باشد تا بتواند با تجزیه و تحلیل های شغلی خود  سازمان خود را به اثر بخش و رسیدن به عملکرد مطلوب برساند. این معیار ها نشان می دهند مدیری که نتواند از فیلتر این معیار ها برای احراز پست مدیریت بگذرد در آینده دارای ضعف عملکردی خواهد بود و در نتیجه از چنین مدیریتی انتظار تحول و عملکرد عالی نیز نمی توان داشت.

باری اگر بخواهیم بر اساس آنچه متذکر افتاد به ترتیب اولویت ،معیار هایی را برای انتخاب رییس آینده آموزش و پرورش شوش برشماریم آن معیارها را می توان در مقوله های ذیل این گونه بیان داشت:

★مهارت های مدیریتی، تقوا و خوش نامی در میان فرهنگیان و کارکنان  آموزش و پرورش
★توانایی هاییچون  حسن سابقه، کارنامه کاری درخشان،تجربه ، تحصیلات و توانایی های بالای ذهنی 
★ویژگی های فردیهمچون شخصیت،نجابت، اخلاق مداری و انگیزه ی قوی و...
★توان تعامل و مشورتبا ذی نفوذان سیاسی-اجتماعی و مدیر ان سایر نهادهای جامعه

پس مدیریت بر آموزش و پرورش شوش انتخابی تخصصی و بر مبنای شایسته سالاری و اهلیت است نه سیاسی و انتصابی!.رجوع به متون دینی از جمله قرآن مجید که می فرماید:إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّواْ الأَمَنَتِ إِلَى أَهْلِهَا (آیه 58/سوره نسا)نشان از تاکید بر الزام شایستگی دارد .پس به نظر می رسد در انتخاب مدیر برای آموزش و پرورش شوش که نهادی داعیه دار ِدینی بودن، هدایتگری، آموزش علم، تربیت و اخلاق مندی است، نمی توان فقط  مطابق با سلیقه های سیاسی  عمل کرد . تجارب نشان داده است تبدیل آموزش و پرورش به "حیاط خلوت سیاسیون " نه به نتایج خوشایندی ختم شده و نه بر روندهای تربیتی این نهاد تاثیر گذار اجتماعی ،تاثیر مثبتی داشته است.

معیارآگاهی از وظایف ذاتی

کارآمدی آموزش و پرورش شوش در آینده بستگی به این دارد که گزینه ی این انتصاب، فردی باشد که برای تعالی آموزش و پرورش شوش  برنامه ای،فارغ از ذهن گرایی صرف و توام با عقلانیت و عملی بودن داشته باشد. یعنی در عمل  متد دقیق اجرایی ، سودمندی و جزییات پیش بینی شده ای را  برای توسعه  محوری نظام تعلیم و تربیت شوش داشته باشد در غیر این صورت بسیاری از وعده گویی ها و چشم اندازهایی که در حرف نشان خواهد داد عملا و خودبه خود به  پوچی منتهی خواهد شد.

برای پرهیز از این احتمال،فردمنتخبِ مدیریت ،بایداز وظایف ذاتی مدیریتی اش آگاهی کامل داشته باشد.وظایفی چون برنامه ریزی،سازماندهی، رهبری و نظارت که در ذیل به آنها  اشاره می شود.

برنامه ریزی

از جمله توانمندی های مدیر آینده آموزش و پرورش شوش این است که بتواند با برنامه ریزی در ایجاد ، توسعه و تجهیز آموزشگاه ها ،تامین وسایل رفاهی كاركنان اداری و آموزشی، تعیین خط مشی های كلی آموزش و پرورش در سطح منطقه با توجه به نیاز های محل ، مراقبت در تنظیم دقیق بودجه ی سالانه ی اداره و حسن انجام امور مالی آن و نیز بالا بردن سطح معلومات  آنان از طریق تسهیل ادامه تحصیل یا تشكیل میزگرد ها و كلاس های كارآموزی،برنامه ریزی علمی و کارآمدی داشته باشد.

 سازماندهی

این معیار نیز نشان می دهد مدیرنظام تربیتی شوش باید ضمن سعی در تزكیه خویش و الگو بودن برای زیرمجموعه خود ،درتقسیم كار بین كاركنان اداری و نظارت بر حسن اجرای وظایف آنها ،بوجود آوردن محیطی كاملا پرورش دهنده و آموزنده منطبق با موازین دینی و بوجود آوردن بسترهای شكوفایی استعداد های فكری دانش آموزان،كاركنان آموزشی و اداری خود اهتمام بورزدو توان اثبات لیاقت خود را دراین زمینه داشته باشد.

 نظارت ، كنترل و ارزشیابی

بر اساس این معیار، فرد پیشنهادی برای ریاست باید توان نظارت دقیق بر نحوه ی رفتار و كردار كاركنان آموزشی و پرورشی و اداری  خود را داشته باشد تا ضمن الزام معاونت ها و مدارس تحت مسولیتش به ارسال گزارش ها،با بررسی آنها بتواند به صدور دستور مقتضی اقدام نمایدبنابراین .نظارت بر اجرای برنامه ها ی آموزشی آموزشگاه ها در قالب برنامه های مصوب و نیز نظارت بر حسن اجرای صحیح كار دوایر اداره و كوشش در ایجاد هماهنگی بین آنان و همچنین بازدید مستمر از آموزشگاه ها به منظور نظارت مستقیم بر كار معاونین ،مدیران و سایر كاركنان ،معیار دیگری برای سنجش توانمندی ریاست آینده آموزش و پرورش در بعد نظارت و ارزشیابی هاست.

بنابراین با اذعان به این که آموزش و پرورش شوش پس از سالها بی برنامگی برای پیشرفت و توسعه، نیازمند تغییرات اساسی است،لذا باید ریاست آن فردی جامع الشرایط باشد که توان ارتقای سطح کمی و کیفی آموزش و رضایت فرهنگیان فرهیخته و دلسوزان این شهر تاریخی- مذهبی را داشته  و در نهایت بتواند آموزش و پرورش شوش را به افقی روشن برای توسعه هدایت نماید.