استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: خانواده در جامعه شناسی به عنوان یک واحد اجتماعی مورد توجه خاص قرار دارد اما در حوزه تعلیم و تربیت به شکلی وسیع تر و به عنوان یکی ازمهم ترین عوامل تربیتی نگریسته می شود.

شکل های مختلف خانواده در موفقیت یا عدم موفقیت کوشش های تربیتی تاثیر بسزا دارد.

لذا شناخت انواع خانواده ها از منظر های مختلف برای پی بردن به دلایل توفیق یا عدم توفیق امری لازم و ضروری به نظر می رسد.

در این بخش که مهم ترین واحد موثر بر تربیت مورد کنگاش قرار می گیرد ،ابتدا انواع خانواده ها و سپس نظریات تربیتی در ارتباط با هرکدام ارائه می گردد.بدیهی است که این تقسیم بندی ها نظریات شخص نویسنده بوده و دلایل ان نزد وی محفوظ است.

_خانواده از نظر رفتاری:خانواده ها در این نگرش به سه نوع دیکتاتوری یا زور گویی،بی تفاوتی یا بی مسئولیتی و ازاد منشانه یامسئولیت پذیر تقسیم بندی می شوند.

_خانواده از نظر نوع اداره:خانواده ها از این نظر به چهار نوع پدر سالار،مادر سالار،فرزند سالار و تعادل سالار تقسیم می شوند.

_خانواده از منظر چگونگی تشکیل:خانواده ها به دو نوع همخون و غیر همخون  و از نظر همخونی هم به دو نوع پدر تبارو مادر تباری تقسیم بندی می شوند.

_خانواده از نظر اجتماعی:خانواده هابه سه طبقه ثروتمند،متوسط و فقیر تقسیم بندی می شوند.

طبیعی است که راه حل های تربیتی برای هر کدام از شکل های فوق متفاوت بوده و با توجه به خانواده ها اتخاذ می گردند.نظریات تربیتی من در بر گیرنده تمامی اشکال خانواده است لذا برداشت از موضوع برای خوانندگان راحت تر خواهد بود.مهم ترین این نظریات عبارتند از:

_خانواده اساس رشد یا عدم رشد اعضای خود است.

_والدین بی سواد یا کم سواد امکانات رشد  فرزندان خود را به شدت کاهش می دهند.

_تعداد فرزندان خانواده بر میزان رشد فرزندان تاثیر چندانی ندارد.

_ثروت خانواده بر افزایش توانایی ها بی تاثیر و لی بر ایجاد امکانات موثر است.

_خانواده های سنتی در حفظ ارزش ها و اداب نزد فرزندان موثر و در رشد قابلیت ها چندان توانا نیستند.

_خانواده های فقیر در  تحصیل در مقایسه ی با سایر خانواده ها موفق ترند.

_تاثیر مادر در تحرکات ناگهانی در رشد بیشتر از پدر است.

_میزان اختلاف در خانواده های همخون کم و میزان بیماری های ژنتیک بیشتر است.

_خانواده های دختر دار در رشد مو فق تر از خانواده های پسر دار عمل می کنند.

_اختلاف سنی والدین را میزان اگاهی های انهامشخص می کند.  

_فرزندان خانواده های دیکتاتور در برد باری موفق،در رشد کلامی نا موفق عمل می کنند.

_احتمال انحراف فرزندان خانواده های بی تفاوت و رشد جنبه های منفی تربیتی ان ها بیشتر است.

_احتمال رشد تربیتی و دسترسی به قابلیت ها در خانواده های ازاد منش بیشتر است.

_خانواده در جهت هدایت استعداد ها ی فرزندان هم به تشویق و هم به تنبیه نیاز دارند.

_خانواده بی فرزند بهتر از خانواده تک فرزند است.

_بهترین روش تربیتی و موثر در رسیدن به اهداف تربیتی،همدردی والدین با فرزندان است.

البته در مورد روش های مختلف تربیتی در خانواده مباحث فراوان وجود دارد که اجرای هر کدام نیازمند توضیحات و کلاس های اموزشی است.