عزیزالله احمدی - معاون مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: یکی از مهمترین "ماموریت"های اساسی نظام تربیتی ما که اتفاقاً ملازمت نزدیکی با تربیت سیاسی دارد ،آماده کردن افراد برای زیستن در حال و آینده است .یعنی تربیت افرادی صلح جو و صلح طلب و برکنار از خشونت! هم با خویش ، هم با خلق(دیگران) و هم با مخلوقان(طبیعت).

صرفنظر ازتربیت آشکار و "تدوین شده ی نظامی تربیتی"، آنچه که در تربیت سیاسی افراد موثر است شاکله و ساختار  های نامحسوس و پنهان جامعه است.از در و دیوار گرفته تا الگوهای کلامی و رفتاری مسولان و شهروندان با یکدیگر.

شاید مهمترین علل "تربیت نامندیِ سیاسی " افراد جامعه را بتوان در ضعف نظام تربیت رسمی ما از کودکستان تا دانشگاه بشمار آورد.

برای مثال :چیدمان نیمکت های پشت سرهم و میز و صندلی معلم در روبرو ی آنان را به یاد آورید تا به سادگی از همان روزهای نخست تربیت رسمی ،بتوان "تاسیس نگاه عمودی" در تربیت را به دیگران ،به خوبی درک کرد.

از منظر تربیت سیاسی ،چنین طرز نشستن (که افراد فقط پشت سر دوستان خود را می بینند!! ) عملاً فضایی "تک گویانه"و"یکطرفه"را برای افراد فراهم می آورد که آنان را برای بروز خشونت های "کلامی" و "ذهنی " مهیا می کند .

زیرا در چنین مکانی ،دانش آموزان نگاه چشمی کمتری با دیگر دانش آموزان دارند  در نتیجه آنان به "تن هایی همه گوش"! برای شنیدن و گفتگویی "عمودی" با معلم! مبدل شده اند.به بیان بهتر در دنیای معاصر که همه چیز حتی اشیاء اش در حال هوشمند شدن هستند چگونه ما هنوز انتظار داریم افراد یکسره شنونده باشند!!

آفت دیگر نظام تربیتی و حتی اجتماعی ما عاتواره ی "نصیحت گویی" و دهان های باز برای "قضاوت و اندرز"است.!!

به بیان دیگر از معلم و مدیر و والدین گرفته تا وزیر و وکیل و ...همه به دستگاه هوشمندِ نصیحت گویی و "اندرزنامه" خوانی مبدل شده اند! در حالی که "اندرز"، اگر از دوجمله گذشت ،طولانی ترین جمله بشمار خواهد رفت!!

پس در تربیت سیاسی جامعه ی خوب ، به معنای جامعه ای نیست که همه "نصیحت گرا" و "اندرزگو"باشند...بلکه آنجا فضایی است مملو از فرصت اندیشیدن های جمعی و محلی برای تفاهم و حل مسائل و دردهای انسانی،اخلاقی،اجتماعی، اقتصادی،سیاسی مشترک است.

توهّم "تصاحب حقیقت" یا حتی "حقیقت سازی"!مانعی دیگر برمسیر تربیت سیاسی در جامعه است.انتظار تربیت سیاسی از مکان هایی که لبریز اند از  حقایق"بسته بندی شده و سفارشی " دعوی ناممکنی است. جامعه ای که مسولانش مدعی پاسخ های آماده برای پرسش های حقیقت خواهانه ی مردم اند ، دروغگویانی هستند که  حقیقت را "نیافته اند" بلکه "ساخته اند"!! اگر ما خواهان تربیت سیاسی عاقلانه ای در اجتماعیم، باید همه خالصانه و گروهی (نه فردی) ،با پای پیاده به زیارت "حقیقت" برویم!!!

اگر ما به این مدل سقراط وار باور داشته باشیم که :
خود را بشناس...
توحق داری بدانی...
پس می توانی بدانی...
و باز خود را بشناس...
و بدان هنوز کم می دانی!!

آنگاه خواهیم دید توسّع نگاه ما ، تحمل کثرتِ نظرگاه ها وابهام های دیگران را دارد و با "نقد" و "نقاد" و "پرسشگری" که لازمه تربیت سیاسی است چگونه خالصانه و صادقانه برخورد خواهد کرد.

ما تقریباً با سه مدل و الگوی اندیشه های تربیت سیاسی مواجهیم.

یکم:
آنان که در اندیش هایشان در دنیای"پیش مدرنی"زیست می کنند حتی اگر در جهان معاصر باشند ،باوردارند که"هرآنچه راباید آموخت دیگران در موردش اندیشیده اند !پس دیگران باید فقط "مطیع"باشند و "متابعت"کنند! این نوع تربیت سیاسی همواره در طول تاریخ بشری محل و محملی برای نزاع ها و خشونت های غیر انسانی بوده و هست.

دوم:
آنان که  علی الظاهر در اندیشه ورزیهای شان در دنیای "مدرن" می زییند ولی معتقدند "من خود می اندیشم و خود نیز عمل می کنم" پس  این"منم" که  چون "قدرت" دارم و به "زور" آویزانم ، پس باید ازاد ِآزاد باشم ... اینان باز بیشترین تخریب اجتماعی را به بار آورده  و بیشتر از هر زمانی آزادی های دیگران را در کام خود فرو بلعیده اند.!

سوم:
الگوی "پسا مدرنی"است.به نظر می رسد این الگو برای تربیت سیاسی مناسب تر باشد.زیرا در این الگو کسی خود را "سوژه بزرگی" نمی بیند که همه باید به عنوان یک "ابژه "،برای او و در برابر او خویش را فرو کاهند.در این الگو این حقیقت نمود دارد که چون "تو"هستی و می اندیشی "من"نیز هستم و می اندیشم!
بنابراین به نظر می رسد اگر "اندیشه ورزی" و "تربیت سیاسی" ما دراین مدل قرار گیرد ،می تواند در خدمت تربیتمندی حقیقی ما در بحث سیاست باشد.در این مدل، بی بدیل ترین شیوه تربیتی ،متقاعد سازی و اقناع دیگری آنهم از طریق گفتگو و احترام متقابل در فضایی اخلاقی و انسانی است.

از یاد نبریم ، در تربیت سیاسی هرچه  مسولان، و افراد ، عادت واره های کلامی ، ذهنی و حتی باوری شان از عباراتی چون "شک نکن"،"بدیهی است"،"واضح است"،"تردید نکن،"قطعاً"،"ولاغیر" و...و...و... مملو باشد، بیشتر محیطی برای کشتار اندیشه ها و سیاست ورزی های پاک را فراهم خواهند کرد.!!