عزیزالله احمدی - معاون فرهنگی ایران اُنا: تاریخ شوش ،با شهیدانش هویت دارد .شهادت و فرهنگ شهادت طلبی ، اگر برای هر شهری کمتر شناخته شده باشد ، برای مردم شوش ، شهرشهیدان گمنام کاملاً شناخته شده است.شهری که نه فقط شهید دارد بلکه خود، بستری پاک برای عروج شهیدان بسیاری بوده است. سرزمین شوش ،  نردبانی است که افراد بسیاری از آن طریق به قرب الهی رسیدند .مسیری که انسانهای "طیب"، مومن وفداکار (چون شهید حیاری)،از آن طریق در پی "نوشیدن" جرعه ها و سیراب شدن از چشمه ی کمال لایزال الهی ،برآمدند.

شهادت راه "میانبری"برای رسیدن به معشوق و عزتمندی در قرب اوست یعنی گذشتن از حیات"نباتی"و حیات "حیوانی" به قصد حیات"معنوی".
فضیلت شهادت ،به گونه است که "شهید"،سوال قبر ندارد و به فرموده ی پیامبر رحمت حضرت محمد(ص)،همان برق شمشیری که بالای سر شهید می درخشد،برای آزمایش او کافی است.(وسایل الشیعه/ج11/ص6).

از آنجا که کل "هستی" ، نظامی "شاهد و مشهودی "است (وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ بروج/آیه 3)بنابراین "شهادت"به معنی حضور است .وقتی از این منظر به هستی نگاه کنیم ، می توان خداوند را اولین "شهید" بشمار آورد.( قُلْ أَيُّ شَيْ ءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللَّهُ شَهيدٌ بَيْني وَ بَيْنَکُمْ..انعام/آیه 19)

در مرتبه ای فروتر از مقام "شاهدیت و مشهودیت الهی" مراتب دیگری از "شاهدیت"هست.برای مثال ، ملائکه الهی ،در تمام صحنه های عمل انسانی ،حضور دارند و "شهیدند"بگونه ای که بهنگام روز "قیامت" که یوم "تبلی اسرائر"است،برای شهادت فرا خوانده می شوند(وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ ق/آیه 21)

در مرتبه دیگر پیامبران نیز بر امت های خود شهیدند.( وَ کُنْتُ عَلَیْهِمْ شَهیداً ما دُمْتُ فیهِمْ... مائده/117)

پس پیامبران ،جوارح و پدیده های طبیعی نیز "شهیدند" زیرا در متن عمل های انسانی ما قراردارند و سرانجام روزی آنچه را که دیده اند در پیشگاه الهی ،شهادت خواهند داد.( يَؤْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا زلزله/5).

مرتبه دیگری از نظام "شاهد ومشهودی"،شاهدیت انسانهایی هستند که با درک والای خود از هستی و باتغییر آفرینی خویش به این مرحله خاص الهی، می رسند.این افراد که همان "شهداء" اند .آنان که با تصویری روشنی که از خدا،دنیا و زندگی داشتند ، انتخاب گرانه نزدیک ترین راه رسیدن به قرب الهی را که "شهادت"است ، گزینش کردند. شآن "شهید"در دستگاه الهی به گونه ای است که آنان همانند پیامبران و اولیاء الهی ، دست گیر دیگران در قیامت و "شفاعت کنندگانی"هستند که شفعتشان مورد پذیرش الهی قرار می گیرد.

باری ، فرهنگ شهادت طلبی در گستره جهانبینی اسلام ، نشآت گرفته از باوری عمیق و راسخ به خداوند متعال ، معاد و اعتقاد به درستی شریعت الهی است.این باور می تواند حیاتی پراز شجاعت ،بالیدگی،عزت،امید،تعهد و حماسه را برای جامعه به ارمغان آورد.شهادت مرگی انتخابی است که دراصل این "شهید "است که مرگ را به تسلیم در برابر خود وادار می کند .

***************

تقدیم به روح پاک شهید "حیاری". شهیدی که با شهادت مظلومانه اش ،به تبعیت و از مولای خود امام حسین (ع) این ندای الهی را در شهر تاریخی-مذهبی شوش که مردم اش خود را خادمان "اهل بیت" می دانند ،طنین انداز کرد که:

"هریک از شما که حاضراست در راه ما جان خویش را بگذارد و جانش را در راه لقای پروردگارش نثار کند،آماده ی حرکت باشد"

از یا نبریم ارزشمندی حیات ما به میزان بخشندگی های ما در راه خداست  و دراین میان هرچه "بخشیدنی"ما خالص تر ، بها و قیمت ما نزد خداوند بیشتر و چه چیزی برتر از شهادت و بذل جان برای دفاع از شریعت الهی ارزشمندتر.

پس رفتن "شهادت حیاری" پایان او نیست .شوش و مردمش در "حیاری "ها ادامه دارند و پرشکوه ترین روایت زندگی این شهید عزیز را سینه به سینه در فرهنگ خود جاری خواهند داشت.