جعفر دیناروند/ رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران

مهم ترین دلایل را می توان چنین مطرح نمود:

الف: دلایل فرهنگی.فرهنگ طریق زیستن انسان ها در جامعه است.این طریق شامل عقاید، باورها، سنت ها، عرف،رسوم،گرایش ها، علائق قومی و طایفه ای و نیز کشش های ملی گرایی می باشند.گاه زوجین در این رابطه چنان به یکدیگر نزدیکند که گویی یک فرد در دو قالب می باشند.رویدادهایی که در زندگی مشترک آن ها اتفاق می افتند با پذیرش فرهنگ متقابل قابل گذشت می باشند.

در شرایطی دیگر اگر این فرهنگ در ابعاد مختلف خود دارای اشتراکان نباشند و تمایزها تبدیل به تفاوت ها و سپس اختلافات گردند، آنگاه است که خود نمایی می نمایند و اساس جدایی را پی ریزی می کنند.برتری گرایی فرهنگی و دون نگاشتن باورها و سنت های طرف مقابل راه را برای ایجاد اختلافات باز می کند و در نهایت با توهین نگریستن رفتارهای مقابل زمینه ی جدایی و رها شدن از سرکوب ها را مهیا می نماید.

راه گریز از این مسئله انتخاب فرهنگ مشترک و یا احترام به فرهنگ های متفاوت در درون خانه و خانواده است.البته در ایران بهترین راه انتخاب فرهنگ برتر دینی است که معمولا مورد توافق طرفین می باشد.

ب: دلایل اقتصادی،زندگی بی دغدغه همراه با آرامش اساس ازدواج های منطقی است.در آمد زایی برای اداره ی زندگی و بی نیاز بودن به دیگران از نظر میزان درآمد و لذت بردن ازنتایج اشتغال و استقلال خانه و خانواده زمینه ی ادامه ی حیات زناشویی را مهیا می نماید.

زندگی بدون درآمد و ورود فقر و بی بضاعتی در درون خانه زمینه ی اختلافات را به وجود آورده و اوقات بسیاری را به کشمکش و در گیری تبدیل می نماید.انتظاراز تشکیل خانواده برای مرد و زن روی پای خود ایستادن است.بدیهی است که این خواسته منطقی و قابل قبول است.اگر این انتظار برآورده نشود شرایط برای جدا شدن به وجود می آید و گاه علی رغم میل باطنی حداقل یکی از زوجین طلاق اجرا می گردد.

اساس کار برای رهایی از این مسئله اشتغال زایی در درون جامعه است.توزیع عادلانه ی ثروت در میان ملت و تبدیل نمودن سرمایه های خدادادی کشور به تولید و به تبع آن مشغول نمودن جوان های مملکت به کار و تلاش ،ادامه ی زندگی مشترک را باعث می گردند.

ج: دلایل روانی،یکی از دلایل طلاق از دو طرف مسائل مربوط به مشکلات روانی است.بسیاری از رفتارهای انسان جنبه ی نوع دوستانه داشته و مایه جذب دوستی و صمیمیت است.گاه مشاهده می شود که زن یا مرد دارای مسائل مربوط به این نوع رفتارها هستند.مسائلی مانند خشم و رفتارهای بعد از آن،ناسازگاری، آزار، صدمه زنی، تصادم، ستیزه، درگیری، پرخاشگری، بد دهنی، دشنام گویی، تهمت زنی، حمله و در نهایت ایجاد محیطی نا امن برای طرف مقابل در قالب دلایل روانی جای می گیرند.

بدون شک مسائل روانی بسیار مشکل سازند و گاه جنبه ی ژنتیکی دارند لذا درمان محوری اساس رفع و یا از بین بردن آن ها می باشد.بسیاری از مشکلات روانی مورد تایید شخص اقدام کننده نیز هستند.

چ: دلایل روحی،منظور از روحیه طرز تفکر یک فرد در مقابله با حوادث و رویدادهای زندگی است.صفات و ویژگی هایی است که شخصیت فرد را نمایان می سازند.در عامل طلاق این نوع دلایل مربوط به نگرش فرد نسبت به طرف مقابل است.گاه تحقیر در روحیه ی مرد و یا زن باعث ایجاد اختلاف می گردد.برتری جویی و هیچ انگاشتن مرد یا زن نیز در همین چارچوب قرار می گیرند.تمسخر کردن نیز باید در همین معنا یافت شود.بنابراین روحیه ی مرد و زن اگر از حالت تعادل انسانی خارج شود، عاملی در شروع اختلافات و در نهایت کاهش صمیمیت و دلبستگی ها شده و نتیجه ی آن طلاق و جدایی خواهد بود.

راه اصلاح روحیه ی افراد بدون شک آموزش و مقید بودن مرد و زن به وظایف زناشوئی است.گرچه روحیه طلبی خاص امری عمدی است اما همیشه از دیدگاه آموختنی ها ارزشیابی می شود.بنابراین با آموختن و رشد افکار و عقاید و متعادل سازی تلاطم های روحی می توان آن را رفع نمود.

ح: دلایل مرضی،بیماری های روحی و روانی به همراه جسمی همیشه در کمین انسان هاست.بیماری هایی مانند ناتوانی های جنسی در مرد و زن که نهایت آن عدم فرزند زایی می شود، رایج ترین آن هاست.بیماری هایی مانند گوشه گیری، افسردگی، کند ذهنی، پریشانفکری، وسواس، بدبینی و بی تعادلی روانی آرامش خانواده را بر هم زده و باعث ایجاد جدایی و نهایتا طلاق می گردد.انواع مشکلات جنسی مانند ناپاکی چشم و به دنبال غیر همسر بودن نیز تا حدود زیادی در این رابطه مطر ح می باشند.

راه حل این نوع مشکلات تا حدود زیادی درمانگرایی است.درست است که بعضی از آن ها قابلیت درمان کمتری دارند اما نباید از درمان دست کشید.مراجعه به روان پزشکان و یا متخصصین مربوطه و در نهایت دادن آخرین نظر در باره ی چگونگی ادامه ی زندگی و یا عدم آن راه حل منطقی به شمار می رود.

خ: دلایل ظاهری،بعضی از ازدواج ها خصوصا در دنیای امروز با توجه به واژه ی "عشق" صورت می گیرند.گرچه معنای این کلمه دارای عمق فراوانی است اما متاسفانه جوانان از آن به عنوان زیبابی و عاملی برای کشش استفاده می کنند.قد بلند، بینی باریک، چشمانی درشت، هیکلی برازنده،صورتی جذاب، صدایی دلنشین و راه رفتنی موزون از جمله معیارهایی است که دختران و پسران برای انتخاب استفاده می کنند.در طی زمان و عادی شدن وضعیت و یافتن مدی برتر این عشق گسسته شده و راه را برای انحراف به سمتی دیگر مهیا می نماید و نهایت آن کشمکش، درگیری و مراجعه برای جدایی است.

راه حل این نوع دلایل بدون شک بالا بردن درک و فهم جامعه از ازدواج و خانواده است.اگر کارگاه های آموزشی واقعی تشکیل شوند و باطن را موثرترین معیار برای تداوم در نظر گیرند و زیبایی و ظاهر تنها تکمیل کننده ی باطن باشد هیچگاه چنین طلاق هایی انجام نمی گیرند.

د: دلایل سیاسی،شاید موارد اندکی از این باب در مطالعات یافت شود اما به معنای نبود نیست.بعضی از افراد به دلیل کمبودهای شخصیتی و احساس تنهایی در قدرت به سمت و سوی افراد و خانواده هایی می روند که دارای منصب و قدرت سیاسی هستند.گاه سازمان های سیاسی و گروه های فرصت طلب برای افزایش اعضای خود دست به تبلیغاتی می زنند تا با چنین ازدواج هایی به مقاصد خود برسند.با برچیدن شدن بساط قدرت و کنار رفتن از معادلات سیاسی این فضا از بین رفته و دلیلی برای ادامه نمی یابد لذا در موارد بسیاری ،با توافق طرفین این جدایی صورت می گیرد.

آگاهی و فهم و اینکه تشکیل خانواده دارای اساس و بنیان مستحکمی در روابط انسانی است و درک از اینکه این رویداد میمون باید با استمرار خود دارای شیرینی و شادکامی باشد راه را برای گریز از چنین ازدواج هایی و به تبع آن عدم ایجاد چنین طلاق هایی مهیا می نماید.سیاست وزیدنی موقتی است و قدرت امانتی پس دادنی است.ازدواج بر این اساس یعنی امری موقت که می بایست با امری دیگر جابجا شود.

نتیجه:موضوع طلاق از جمله مباحث مهم در دایره ی جامعه شناسی و روابط انسانی است.بدیهی است که نبودش برای ادامه ی حیات خانواده ضروری است و در مواردی بودنش درمان دردهای کهنه است.باید توجه داشت که عارضه ای که از این طریق بر جامعه و فرزندان احتمالی تحمیل می شود تا حدود زیادی غیر قابل جبران است.متخصصین باید بکوشند تا ریشه های ایجادی در طلاق را مطالعه کرده و در صدد رفع آن ها در آینده باشند.جامعه ی دارای آرامش و آسایش خانوادگی ،موفق ترین نوع آن در طول حیات است.بکوشیم تا این آرامش را استمرار بخشیم.