اصلاحات، باید دارای دو ویژگی باشد.:
1-آرام و تدریجی
2- مسالمت آمیز
برخلاف اندیشه یا عمل اصلاحی ،  رویکردی معطوف به "تحول خواهی انقلابی" ،درست در مقابل آن قرار دارد.به همین دلیل است که، جنس "عمل" و "عملکرد"شان کاملاً  باهم متفاوت است.
زیرا عمل انقلاب وار هم تند و دفعی است و هم کمتر مسالمت آمیز..!

اما این مقدمه کوتاه چه ربطی به "تربیت سیاسی"دارد؟ ربطش این است که در"تربیت سیاسی" ، توجه ما باید به شناخت و چگونگی طرح" مسائل"باشد...
"طرح مطلوب "مسئله ها نیمی از راه دریافت"پاسخ" هاست.

البته این بدان معنا نیست که نباید به "سوالات"پاسخ گفت .بلکه مقصود این است که تا ما در "شناخت"مسائلی که به درد انسانیت ،عدالت و...و... و می خورند، حساس نباشیم ،نمی توانیم فهم خود از"حقایق" و "وقایع" را بی نقص بدانیم...زیرا اگر "مسایل" درست شناخته و تببین نشوند  "پاسخ"هایی که به آن می رسیم ،ناقص و پاسخ هایی که به ما می دهند "عوامفریبانه" خواهد بود!.
اما مسایل یا مساله ی ما چه بایدباشد؟ یه بعبارت بهتر "ام المسائل"چیست؟

بنابه درک ناقصم ، ام المسایل ،فهم این نکته است که همه ی "نظم "هایی که می بینیم (اجتماعی،سیاسی و...و...) مرتب در معرض：
"ناکآرامدی"
"فروکاهی معنای اولیه"
"تضاد"
"بی تعادلی" و "لختی"اند.
این کشف،می توان "منطق سوالات " و "سوالات منطقی تری را از جانب فرد برای حل مسایل،  مطرح  یا در اذهان عموم ایجاد نماید.
باید باور داشت، بسیاری از آن چه را که ما امروز می بینیم حتی اگر به ظاهر دارای نظم و تعادل اند، نمی توانند "پاسخ گو"ی نیازهای واقعی نسل و انسان معاصر باشند.
متاسفانه تاریخ لبریز از تسلط جریان های "قدرت" بر افکار ، اعمال اجتماعی و اجتماعات بشری است.
فهم این "غریزه استیلا گری"تاریخی قدرت (یا صاحبان زور)، می تواند ما را در شناختِ اشکال و صورِ "قدرت" یاری نماید.
فهم این که "قدرت"هم دارای  نمودهای "آشکاری" است چون： "استبداد"،"خودکامکی"،ستم"،"زورگویی" ....
و هم دارای نمودهای "پنهانی" است چون：
سلطه ی "گفتمان برتر!"،"ایدئولوژی" ،"آگاهی های کاذب" و..و..و...

در  شناخت جنبه های مختلف "قدرت" است(به ویژه وقتی نگاهی ایدئولوژیکی به مسائل وجود داشته باشد) که فرد یا افراد اگر حتی "نظمی"می یابند با کمی تغییر در زاویه دید  یا چرخش موقعیت خود، سایه شوم سیطره "قدرت"را برآن ها ببیند.! یا بیابند...!!
این جاست که "نقد"را حتی اگر,,نارس,,هم که باشد ، باید به  ,,بازار افکار عمومی,,  عرضه کرد....!!
شروع "نقد " و "نقادی"هاست که امکان "اصلاحات" را به معنای یک راه حل معنا می دهد...
نقد می توان منبع انتشار آگاهی ها باشد....البته آگاهی به معنای "روشنایی" ، "زلال اندیشی" (نه متورم کردن ذهن از اطلاعات) و "اقامت"عقلانیت ها در صدر فهم های انسانی است. این نوع آگاهی است که می تواند باعث رشد و "چالاکی" عقل و عقلانیت ماوافراد جامعه ما باشد و اگر چنین شد می توان از جاذبه های ورود به ساختارهای معیوب سیاست ، سیاست بازی ها وانحصارگرایی  تمامیت خواهانه ی دیگران ،خویش را کنار کشید و به تمام ترفند های آنان  برای به بازی گرفتن خود ومردم جامعه ،آنهم فقط برای "سواری دادن"، نه گفت!!.
این "نه" کی ،چه وقت ،چگونه برای فرد و مردم جامعه اش تحقق می یابد ؟
وقتی که هر دو بدانند چه کسانی هستند که اجتماع را کنترل می کنند؟
محتواها تحت سیطره ی کدام سیاست و ایدئولوژی است؟
چه کسانی هستند که سیاست و سیاستگذاری ها را وضع کرده اند یا می کنند با چه هدفی؟ و..و... و...

باری هرچند باید تایید کرد ما در بعضی جاها کوشش و پیشرفت هایی داشته ایم اما نسل معاصر  :
می فهمند "خط فقر"چیست!....پس ما نیاز به نقد داریم!

می فهمند"اختلاس" چیست!... پس ما نیاز به نقد داریم!

می فهمند "نابرابری" و "فرصت سوزی"! چیست... پس ما نیاز به نقد داریم!

می فهمند نگون بختی و مرارت چیست ... پس ما نیاز به نقد داریم!
می فهمند شرایط زیست و داشتن حداقل های زندگی چیست... پس ما نیاز به نقد داریم!
می فهمند بیکاری چیست....پس ما نیاز به نقد داریم!!
می فهمند هنوز شاخص های یک زندگی خوب در جامعه برای همه یکسان مستقر نیست... پس ما نیاز به نقد داریم!
می فهمند از نظر کامیابی فردی و اجتماعی در خط قرمزقرارداریم... پس ما نیاز به نقد داریم!
می فهمند در حفظ سرمایه های اجتماعی ، ایمنی،آزادی، امارت مندی....رضایت بخش نیستیم ... پس ما نیاز به نقد داریم!
پس نقد ،نیروی محرکه توسعه و پیشرفت یک اجتماع است..حتی اگر منصفانه  و علمی هم نباشد ، باز از آن می توان دغدغه های اصلی فرد یا افراد را شناخت!!!
اگر "نقد"نبود ، اجتماع، فرهنگ،تمدن،سیاست و حتی تربیت  تهدید به زوال خواهدشد.
اما کدام نقد باید در اولویت قرار گیرد؟
این سوالی است که هر کس بر اساس علاقه اش می تواند به آن پاسخ بگوید اما بنابه درک ناقصم ،نقد "حوزه عمومی" که مردم با تمام وجود احساس و لمس اش می کنند ، از غالب  نقدهای رایج ، کارسازتر است.

نقدهای آکادمیک ،نقدهای تئوریک ، نقدهای تخصصی و ..و..و... حقیقتاً تا کنون نتوانسته اند مشکل ما را حل کنند(توجیه اش بماند برای بعد) ...زیرا اگر نقد در حوزه عمومی  به معنای اکملش  وجود داشت یا داشته باشد (نه پیچیده شده در "زرورق" یا  نقدهای " چاپلوسانه") قطعا فرایند اصلاحات اجتماعی که نشان از "سرزندگی" یک جامعه است ، به تدریج پیش خواهد رفت و در نتیجه هیچ گونه "قهرنقلابی" یا "اوباشی گری های " خودجوش و پرهزینه  فرصت خود نمایی نخواهند یافت.

* عزیزالله احمدی

* معاون فرهنگی ایران اُنا