استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: شوش شناسی کاری بزرگ و علمی است.در یک موضوع خاص و در یک برهه به اتمام نمی رسد.کاری وسیع تر از تصورات عادی است.افراد فراوانی را می طلبد که دارای حداقل دلسوزی نسبت به شهرشان هستند.شهری را باید معرفی کنند که تک بعدی نیست.در تمام زمینه ها به کار و کوشش نیاز دارد.

کار علمی هم ظرافت های خاص خود را دارد.هرکسی نمی تو.اند در ان دخیل شود.علم دارای سازمان دهی است.به تبع ان شوش شناسی نیز چنین ویژگی را داراست.ابعاد مختلف ان در گیر با داده های دانشی هستند.سیر و جهتی دارد و در درون خود منظم است.

هرکسی را توان قلم برداشتن نیست.کاری به این بزرگی که می بایست سال های پیش انجام می شد را نمی توان بی پروا انجام داد.تاسیس شوش شناسی در شوش به همت تعدادی از دلسوختگان شهر تنها نوید اینده ای روشن را می دهد.

باید برای کار شوش شناسی برنامه داشت.البته که انتظار درستی است.بدون برنامه راه به بی راهه می رود.قصد ما در این بخش برنامه نیست.ما می خواهیم این مطلب را ارائه دهیم که کارهای وسیع شوش بدون جهت نمی توانند باشند.

اگر جهت مشخص است و ان شناساندن ابعاد مختلف شهر به نسل های اینده است،چگونه باید این کار را انجام داد.منظور ما از چگونگی این است که در هر موضوعی از کدام روش می بایست استفاده کرد.بدیهی است که در معرفی شهر شیوه های متعدد و مختلفی وجود دارند.

روش های مختلف در بعضی از  موقعیت ها قابلیت کاربرد را دارند.شیوه های مختلف را نمی توان در تمامی ابعاد به کار برد.در شوش شناسی به کار گیری روش یک نکته ی مهم و حیاتی است.بیان ان باعث می شود تا همه ی افراد نتوانند در ان وارد شوند.

من که دو مو.رد از این معرفی را در قالب دو کتاب انجام داده ام و تجربه ی ان را دارم، معتقد به روش خاصی هستم.معتقدم که شوش را باید در بعد تاریخ و گذر زمان معرفی نمود.بنابراین از دورترین زمان ها در باره ی یک موضوع تا جدید ترین ان معرفی صورت گیرد.

به طور مثال اگر معرفی در موضوع اموزش و پرورش باشد، نام کتاب"تاریخ اموزش و پرورش در شوش"خواهد بود.نویسنده باید تلاش کند تا هر چهار دوره ی تاریخی شوش را مورد کنگاش قرار دهد.شوش قبل از تاریخ،شوش دوره ی باستان، شوش دوره ی اسلامی و دوره ی جدید که در مورد اخر هم باید شیوه ی تاریخی ادامه یابد.

وقتی نویسنده ای به دوره ی شوش جدید می رسد باید ان را در دوره های چادرنشینی، کاروانسرایی، روستایی، بخشداری و فرمانداری مورد نظر قرار دهد.بدیهی است که با این روش،دوره ی مکتب خانه های شوش قبل از دوره ی ابتدایی مطرح می شوند.همین روند باعث می شود تا خواستاران و خوانندگان با نظم خاصی به کسب معلومات بپردازند.

تمامی موضوعات شوش شناسی باید از این روش استفاده نمایند.این روش دارای چند حسن است.اولا اینکه نویسنده تابع خواسته های خود نمی گردد و تنها به واقعیات می پردازد.ثانیا موضوع از نظم خاصی برخوردار است.ثالثا خواننده می داند که کدام بخش مربوط به کدام برهه از زمان است.

شیوه ی تاریخی متعادل ترین شیوه و حتی کامل ترین ان هاست.در این راه احتمال فراموشی مطالب کم می شود.هر بخشی موضوعات خاص خود را بیان می کند.داشتن سلسله مراتب در بیان موضوعات باعث جذب خوانندگان نیز می شود.

این روش از زاویه ی دیگری هم قابلیت بحث داردو ان این است که کسانی می توانند وارد نوشتن شوند که دارای ذوق و سلیقه ی تاریخی باشند.این روش به سند های معتبری نیازمند است.به این شکل احتمال نقصان در ان کاهش می یابد.

روش تاریخی حالتی پله مانند دارد.در این نوع نوشتار ، بدون مطالب قبل،  امکان معرفی نکات جدید به دست نمی اید.تمامی روند به هم پیوسته است و در عین حال شخص می تواند در انتخاب مطالعه ی خود هر برهه ای را گزینش نماید.

روش تاریخی بدون تعصبات و تمایلات نویسنده است.گرچه علاقه ی به معرفی در درون او نهفته است اما نمی خواهد نوشته هایی را منعکس کند که با دل و تمایلش هماهنگ باشد.او واقعیات زمان را انعکاس می دهد.این و.اقعیت ممکن است تلخ یاشیرین باشد.همین نکات است که انسان را به شناسایی نقاط ضعف و قوت در طول زمان یاری می رساند.

پیشرفت های ملل مختلف تا حدودی به این شیوه گره خورده است.تعاریف غلو کننده و نادرست.پنهان کردن نقاط ضعف،بیان نقاط قدرت کاذب و یا غیر واقعی برای توسعه ی هر وضعیتی مشکل ایجاد می کند.شیوه ی تاریخی حرکت کردن با زمان است چنانکه گویی در همان زمان در حال زیستن هستی.

شیوه ی تاریخی محدود به موضوعات تاریخی به تنهایی نمی شود.هر موضوعی که دارای ویژگی روندی باشد با ان قابل اجرا است.شوش شناسی با روش تاریخی منجر به معرفی بیشتر می شود.به ایندگان دانش های زمانی می دهد و این کار باعث نظم دادن اگاهی های فردی می گردد.