استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: فعالیت ها و کوشش های علمی برای ارائه و تغییر انجام می گیرند.هدف این نوع کارها برای تفریح و یا مشغول کردن افراد نیست.آن ها در پی پیشرفت های انسانی در تمامی جوانب هستند.بنابراین اهدافی بزرگ و قابل تامل دارند.همین نگرش بر حساسیت این نوع کارها تاکید می نماید.

شوش شناسی به عنوان کاری بزرگ و دارای اهداف والای پیشرفت گرایانه ،همین انتظار را ایجاد می کند.موضوعات متعدد  و هم چنینی مواد خام اولیه ی آن به دقت بیشتر ی نیازمندند.همین دقت گرایی بر حساسیت کار شوش شناسی می افزاید.

این حساسیت از چند نظر قابل بررسی است.اول از نظر کسانی که مسئولیت انتقال داده ها را دارند که در این باره می بایست در نوشته ها و سایر فعالیت ها ،آن را مد نظر قرار دهند.دوم از نظرکسانی که در معرض معرفت ها قرار می گیرند یعنی کسانی که قصد شناخت در میان آن ها متصور است.آن ها دارای گرایش ها و تفاوت های فاحشی با یکدیگر هستند.

سوم از نظر محتوای ایجاد کننده ی شناخت،یعنی مطالبی که به وسیله ی آن ها مردم دارای اگاهی  می شوند.دقت در هر سه مورد برای شوش شناس و کل فرایند مهم است.گاه حساسیت ها باعث توقف فعالیت ها می گردد.بعضی از مطالب شناخت شناسی به خودی خود دارای این ویژگی ها هستند.مثلا مطالب فرهنگی از جمله زبان و سنت ها از این جنسند.

بدیهی است که میان شدت حساسیت و میزان آگاهی افراد یک جامعه، رابطه ی مستقیمی وجود دارد.نگرش افراد در افق کوتاه مانند تعصبات قبیله ای و فامیلی این شدت را افزایش می دهند.افق باز و وسیع انسان شناسی تنها حساسیت آدم شناسی را در پی دارد که امر مبارکی محسوب می شود.

در هر صورت شوش شناسی با تمام بزرگی خود با بعضی از تنگ نظری ها هم مواجه است.مردمی که دارای دید وسیعی نیستند و تنها زاویه دید خود را بر گرایش های درون فامیلی متمرکز می کنند.بحث و اصلاح چنین افرادی به سادگی صورت نمی گیرد.از این نظر است که در شوش شناسی می بایست آن را به عنوان محدودیت های نوشتاری و حتی موانع توسعه در نظر گرفت.

حساسیت های قابل پیش بینی کار را به سمت دقت بیشر هم هدایت می کند.گرچه حساسیت های فرهنگی در موارد بسیاری می توانند مانع ساز باشند اما حساسیت های علمی این چنین نیستند.چنین حالاتی در علمی بودن ، پدید آورندگان را به سمت بهترین ها رهنمود می سازند.یعنی آنچه که باعث برتری علمی نوشته ها و سایر فعالیت ها می گردد.

عکس العمل های بعد از کوشش های شوش شناسی هم کمک بزرگی به کشف حساسیت ها می نماید.زمان تاسیس یک مجموعه یا بنیاد شوش شناسی،با عکس العمل های متفاوتی که بیشتر ناشی از شخصیت پروری افراد است،روبرو می گردد.شوش شناسان باید آن ها را مدنظر قرار دهند.

حساسیت ها  در تمامی سطوح مانند هم نیستند.گاه جنبه ی شخصی و فردی می گیرند.در چنین مواردی اصل جمع گرایی است.نیاز های فردی به هیچ عنوان بر منافع جمعی برتری ندارند.گرچه توجه به حساسیت ها راهی برای برداشت موانع احتمالی است اما در مواردی به پر محتوا کردن کوشش ها هم کمک می نماید.

حساسیت ها در شوش شناسی را می توان به چندین دسته تقسیم کرد.یکی حساسیت ها ی قبیله ای یا طایفه ای است  که شدیدترین و مقاومت ترین آن ها هستند.نکاتی مانند زبان و گویش، رسم و رسومات، مهاجرت، باورها، گرایش ها، نوع لباس، نوع مسکن،طریقه برخورد و در یک کلام طریق زندگی از جمله ی آن هاست.

دوم محیط قابل مطالعه است.مثلا میان حساسیت ها ی شهری و روستایی تفاوت های بزرگی است.آن چه در باره ی کشاورزی در روستا قابل نوشتن است با نوشته ها شهر نشینی مانند انواع فعالیت های اقتصادی متفاوت است.به نظر می رسد که در شهر نشینی به دقت بیشتری نیاز باشد.

سوم مطالب قابل بررسی است.مردم و اهل علم در باره ی اولویت بندی مانند هم فکر نمی کنند.در مواردی یافت شده است که نوشته ها را بر اساس منافع شخصی تفسیر نموده اند.بعضی از کارهای شوش شناسی که قبلا انجام گرفته اند را به شکل مهم و بعضی را بی نیازتفسیر نموده اند.

درباره ی واژه ها هم حساسیت  کم نیستند.کلمات در هر فرهنگ ها  مانند هم کاربرد ندارند.به طور مشخص کلمه ی "بزرگ"در فرهنگ روستایی شامل افراد خاصی می شود که دارای سابقه شجاعت و نترسی باشند.در همین وضعیت دادن واژه ی بزرگ به یک خدمتگزار کار ساده ای نیست و حتی با عکس العمل های منفی روبرو می گردد.

حساسیت را می توان به دوبخش مفید و مضر هم تقسیم بندی نمود.اگر باعث پر بارتر شدن مطالب شوش شناسی شود به طور قطع مفید بوده و راه را برای دقت بیشر باز می کند.اگر به صورت احساسی و تعصبی باشد که علاوه بر نداشتن تاثیر مثبت در مواردی کندی تلاش ها را به همراه دارد.

جدای از مثبت  یا منفی بودن حساسیت ها، شوش شناسی به دقت بیشری خصوصا در باره ی تاریخ و فرهنگ مردم نیازمند است.باید تلاش ها را در جهت کاهش ایرادات خصوصا علمی،سوق داد.باید حساسیت ها را به عنوان اهرمی مفید در نظر گرفت و در همین راستا کوشش نمود.بدون شک شوش شناس با انواع حساسیت ها آشناست و سعی می کند تا از کنار حساسیت های منفی بگذرد تا تلاش هایش با سرعت بیشری به ثمر برسند.