بارش نخستین باران پائیزی برای سومین سال متوالی، هزاران نفر از مردم اهواز و سایر شهرهای خوزستان را دچار تنگی نفس کرده و آنها مجبور به حضور در مرکز درمانی برای بازگرداندن تنفس معمولی خود شدند.

این باران که مسئولان با قاطعیت از اسیدی نبودن آن حرف می‌زنند در سه سال اخیر بیش از ۵۰ هزار نفر در خوزستان و حدود پنج هزار نفر در عراق را با مشکلات تنگی نفس مواجه و آنها را روانه مراکز درمانی کرده است.

نکته جالب این ماجرا اما اینجاست که مسئولان دستگاه‌های مختلف استان خوزستان هنوز به‌طور قاطع اعلام نکرده‌اند که علت وقوع این تنگی نفس بعد از بارش نخستین باران پائیزی چیست؟

دلایل عجیب سال قبل

سال قبل آن‌قدر دلایل مختلف و عجیبی از سوی مسئولان بیان شد که اغلب آنها با انتقادات بی‌شمار مواجه و در نهایت رد شدند. ظاهراً این بار مسئولان دست به عصاتر در خصوص این مسئله اظهارنظر می‌کنند. برای نمونه سال قبل آتش زدن لاستیک‌های ضایعاتی یکی از نهادهای نظامی مستقر در اهواز علت تنگی نفس اعلام شد که بعدها معلوم شد این واقعه چند روز قبل اتفاق افتاده است.

دلیل دیگری هم که اعلام شد، وجود یک دستگاه به نام «سپر یونی» برای جلوگیری از گردوغبار بود، که البته بعد معلوم شد این دستگاه، چندین و چند ماه قبل از بارش باران به دلیل ناکارآمدی غیرفعال شده است. «دستگاه تعدیل‌کننده كیفیت هوا و اقلیم»، «رسوب‌دهنده الكتروستاتیک» یا اصطلاحاً «سپر یونی» طرحی است كه ۲۱ خردادماه سال ۱۳۹۲ با حضور رئیس‌جمهور وقت و چند روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری در خوزستان افتتاح و اعلام شده بود این طرح ۵۰ تا ۸۰ درصد گردوغبار ورودی به كشور را كاهش می‌دهد.

حتی نمایندگان اهواز در مجلس، پای اعضای کمیسیون بهداشت و درمان را به اهواز باز کردند و با حضور برخی اعضای این کمیسیون، برخی مدیران وزارت بهداشت و مسئولان استان، جلسه‌ای چندساعته گرفته شد ولی بازهم مشخص نشد که علت واقعه چه بوده است.

به هر حال ماجرا در حال فراموش شدن بود که ناصر سودانی نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی بعد از اصرارهای فراوان، مدعی شد که علت این ماجرا تحریم شرکت‌های نفتی و نداشتن نوعی فیلتر در مشعل‌های نفتی است که ماده ناسالم خارج شده از این مشعل‌ها در هوای اهواز متراکم شده و نخستین باران آن را وارد ریه‌های مردم کرده است.

انتشار این مطلب  هر چند بازتاب وسیعی در رسانه‌ها داشت ولی هیچ مسئولی به غیر از سودانی حاضر نشد در این خصوص اظهارنظر کند. حتی شرکت‌های نفتی هم حاضر نشدند این مسئله را رد یا تائید کنند.

سودانی گفته بود: «بعضی فیلترهای موجود در مشعل‌های نفت و گاز فعال در خوزستان به دلیل اینکه بازیابی و تعویض نشده‌اند، گازهایی از این دستگاه‌ها خارج می‌شود که دارای مشکلات زیست‌محیطی است. تعویض نکردن این تجهیزات به دلیل اعمال تحریم‌هاست و ما منتظر هستیم تا این مسئله بررسی شود.»

آبان ماه امسال یعنی یک سال بعد از گفته‌های سودانی، بازهم درحالی‌که مردم خوزستان به‌خصوص کشاورزان صدمه دیده به علت خشک‌سالی‌های شدید، دست‌ها را به‌سوی آسمان برای بارش باران بالا برده بودند، نزول رحمتی الهی از آسمان خوزستان، سونامی جدیدی از تنگی نفس را برای مردم خوزستان رقم زد و این بار در چند روز متوالی، بیش از ۱۷ هزار نفر راهی مراکز درمانی شدند.

ردپای نوعی درخت

در این میان برخی مسئولان از جمله معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست، گرده‌افشانی نوعی درخت به نام کنوکارپوس که به وفور در اهواز یافت می‌شود را یکی از عوامل جدی این ماجرا عنوان کردند.

اما استاندار خوزستان که در مدت اخیر ثابت کرده است همیشه حرف‌های بدون پرده و برخلاف تصور دولت می‌زند به‌صراحت گفت که تنگی نفس مردم اهواز به علت گرده‌افشانی نیست. عبدالحسن مقتدایی عقیده داشت این درخت ۱۰ سال است که در اهواز کاشته می‌شود ولی این مشکل سه سال است اهوازی‌ها را با مشکل مواجه کرده است.

هرچند مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان خوزستان عقیده دارد مشاهداتی در دست دارد که این نوع گیاه در دو کشور پاکستان و ژاپن هم مشکلات مشابه ایجاد کرده و اضافه شدن آلاینده‌های نفتی و صنعتی موجود در اهواز به گرده‌افشانی کنوکارپوس، مزید بر علت شده که بارش نخستین باران، باعث ایجاد این اتفاقات شود، ولی برخی کارشناسان کشاورزی به‌صراحت این دیدگاه را رد کرده‌اند و آن را بی‌تأثیر می‌دانند زیرا اکنون زمان گل‌دهی کنوکارپوس نیست و گل‌دهی این گیاه بیشتر در بهار و در بازه زمانی اسفند و فروردین آغاز می‌شود که البته در آن زمان، مشکل تنگی نفس وجود ندارد.

در این زمینه یک نکته کلیدی در بین همه مسئولان به‌صورت مشترک دیده می‌شود که این باران اسیدی نیست ولی برای مردم مهم اسمی نیست که باید روی این باران دردسرساز گذاشته شود بلکه آنچه برای مردم حیاتی به نظر می‌رسد این است که آنها با وجود این باران، زندگی خود را معرض خطر می‌بینند و در این سه سال کسی نتوانسته راهکاری برای این معضل پیدا کنند.

ثبت نشدن اطلاعات بیماران

دانشگاه علوم پزشکی اهواز اعلام کرده که برای ۶۰ درصد مراجعه‌کنندگان تنگی نفس پرونده تشکیل نشده و آنها سرپایی معالجه شده‌اند درحالی‌که واقعاً جای این سؤال باقی می‌ماند که چرا برای سال سوم، این دانشگاه اطلاعات دقیقی از مراجعه کنندگان ثبت نکرده است؟ اطلاعاتی مثل سن و سال، منطقه سکونت، سابقه بیماری و ... باید ثبت می‌شد تا با تجزیه‌وتحلیل این موارد، به نتایج دقیق‌تری برای مقابله با این پدیده دست یافت. مثلاً با این کار می‌شد متوجه این موضوع شد که بیماران بیشتر در کدام مناطق اهواز ساکن و تا چه اندازه به مناطق نفتی و مشعل‌های صنعت نفت نزدیک هستند. یا اینکه این بیماری بیشتر کدام سن را هدف قرار می‌دهد و یا اینکه افراد مراجعه‌کننده چه سابقه بیماری دارند.

باید پرسید چرا مسئولان علت اصلی فاجعه‌ای که با اولین باران پائیزی مثل صاعقه بر زندگی مردم خوزستان نازل می‌شود را بعد از گذشت سه سال متوالی به‌طور قطعی پیدا نکرده‌اند، پاسخگو نبوده و حداقل عذرخواهی نمی‌کنند؟

از قضا حداقل در دو سال اخیر و هنگام بروز این پدیده، کسی ریاست دانشگاه علوم پزشکی اهواز را بر عهده دارد که یکی از بهترین پزشکان فوق تخصص ریه در ایران است و بی‌شک بهتر از هر کسی باید تشخیص بدهد  که علت این ماجرایی که به‌صورت مستقیم با ریه مردم و تنگی نفس آنها ارتباط دارد، چیست؟

آیا وقت آن نرسیده است که استاندار خوزستان یک اولتیماتوم جدی به مسئولان مرتبط به این پدیده مثل دانشگاه علوم پزشکی اهواز، حفاظت از محیط‌زیست، مدیریت بحران استانداری خوزستان، شرکت‌های نفتی و صنعتی بدهد که اگر امسال علت اصلی واقعه را پیدا نکرده و برای آن چاره‌اندیشی نکنند، باید منتظر عواقب احتمالی آن باشند؟

به‌خصوص اینکه رئیس دانشگاه علوم پزشکی در آخرین اظهاراتش در خصوص این پدیده، تنگی نفس مردم اهواز را به یک گلوله برفی تشبیه کرد که اگر جلوی آن گرفته نشود باید منتظر یک بهمن بزرگ برای چند سال آینده باشیم./مهر