استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا:در بخش هایی از سفرنامه ها به مطالب جالبی بر خورد می شود که می توان آن را موضوع شهرم شوش قرار داد.از جمله خاطرات سیاحان و باستان شناسان از برخورد با انواع حیوانات وحشی در طول سفرشان است.حیواناتی که گاه آزادانه در سطح شوش و اطراف آن در تردد بودند و نیز در نیزارهای اطراف رود شاوور به راحتی زندگی می کردند.از درگیری بعضی از روستاییان با شیرهای شوش گرفته تا گله های فراوان گرازهای وحشی که در بعضی از خاطرات از ترس آن ها نیز حکایت شده است.بنابراین حیات وحش شوش موضوعی قابل تامل در این رابطه است که می تواند مفید باشد و مسئولین را به مطالعات بیشتر و زیست شناسان را برای حفظ نسل آن ها ترغیب نماید.

دیروز:ازدیروز تاریخی تا باستانی شوش می توان تنها به بقایای آثار اشاره داشت.شاید این نکته تنها محدود به بعضی از حیوانات شود و سایرین را در بر نگیرد.به زبان ساده انواع کتیبه هایی که باقی مانده اند و نقش هایی که موید وجود حیواناتند تنها محدود به حیواناتی خاص شوند اما همین نیز کافی است تا بتوان به حیات وحش و زمینه های زندگی آن ها اشاره داشت.

گرچه ممکن است از این آثار تنها در مورد علاقه ی مردم آن زمان حرف زد اما تایید کننده ی وجود حیوانات نیز هست.در بعضی از این آثار نقش شیر به خوبی نمایان است.شیر زرد ایرانی که مخصوص شهر شوش است در این کتیبه ها به خوبی نمایش داده شده است بنابراین وجود شیر را کاملا مورد تایید قرار می دهد.از دیگر آثار می توان به سنگ ها نیز اشاره داشت که به عنوان سر ستون در کاخ های شوش مورد استفاده قرار می گرفتند و هنوز هم این آثار در بالای تپه ها موجودند.شیرهای سرستون نیز تایید کننده ی وجود این حیوان در منطقه است.

نقش گاو نیز نوعی حیوان وحشی را به نمایش می گذارد و گرچه نمی توان از سنگ بزرگ دوران باستان به وجود وحشی آن اشاره نمود اما وجود حیوانی با این خصوصیات می تواند از نوع وحشی آن باشد.نقش بز وحشی نیز در این آثار برجا مانده است.برروی ظروف از این نقش استفاده شده است.به نظر می رسد که همین نکته نیز دارای اهمیت باشد.در ستون ها که نشانه ی قدرت است از گاو و شیر استفاده شده و در ظروف که نمایشی از خوراک و ظرافت و پاکی است از بز یا آهو استفاده می شود.

در شوش جدید نیز اشارات فراوانی می توان به حیات وحش داشت.انواع موجودات آبزی در رودخانه ی شاوور خصوصا ماهی های بسیار بزرگ و عظیم، انواع لاک پشت های بزرگ و متوسط، کوسه ماهی های کوچک، سگ ماهی های فراوان و در نهایت انبوهی از آبزیانی که تنها نوع خوراکی آن ها برای مردم مهم بوده اند.

وجود بیشه زار کرخه محل زندگی پرندگان فراوانی بوده از کبک وحشی گرفته تا نام محلی دراج، کبوترهای چاهی،انواع مرغابی ها، مارهای سمی با رنگ های مختلف، انواع شغال ها و روباهان، انوع کفتارها که به علت فراوانی در بالای تپه ها نیز به وفور دیده شده اند و انواعی از پرندگان رنگارنگ که در سفرنامه های دیالافوا و سایر نوشته ها به خوبی ذکر شده اند.به نظر می رسد که مطلوبیت آب و هوای شوش محلی مناسب برای آن ها بوده باشد.

در نوشته ای مربوط به اطراف شوش از آهوان وحشی به خوبی ذکر شده است.در یک مورد محل تفریح شاهزادگان سعودی برای شکار این آهوان مطلبی نوشته شده و نیز رابطه ی سفارت خانه ی سعودی در ایران برای گرفتن مجوز حضور شاهزادگان در دشت های اطراف و تماس مستقیم با پهلوی دوم مطلبی آورده شده است.کتاب خاطرات امیر علم گویای این واقعیت است.

امروز:حیات وحش در امروز شوش را باید نوعی بی تفاوتی یا ناآگاهی دانست.دیگر از شاوور زلال و ماهیان بزرگ آن خبری نیست.شیری در اطراف شوش دیده نشده،پسماندها در درون این آب ریخته می شوند.فاضلاب های شهری مرگ تدریجی آن را رقم می زنند.از بیشه زار شوش آن زندگی محو شده و تنها آهوان مخصوص با انواع بیماری ها تلف می شوند.مرکزی علمی برای مطالعات زیست شناسانه و نیز توجه  به تخصص برای نگه  داشت آنچه داریم کاملا بی رنگ شده است.

حیات وحش امروز شوش تنها داستانی است برای کسانی که خاطرات خود را بازگو می کنند.کجایند پرندگان زیبای بهاری که با لطافت هوای شوش ،وارد منطقه می شدند.بیشه ای که در گوشه گوشه ی آن انواع کبوتران سر و صدا می کردند و انواع لانه ها در درون آن دیده می شدند.گرازهای وحشی به حدی بودند که گاه مانع حرکت افراد برای جمع آوری چوب های خشک زمستانی می گشتند.

امروز حیات وحش شوش تنها در اداره ای به نام محیط زیست خلاصه می شود.نه برنامه ای احساس می گردد نه تفکری برای ایجاد دوباره ارائه می شود.نوعی رها کردن هاست تا شاید شیری بگذرد و لانه ای بسازد و تولید مثل نماید.مسئولیت محو شیران شوش چه کسانی هستند.اصلا می دانند که در منطقه ی ما این حیوان وجود داشته است؟

فردا:باید فکری کرد و تدبیری اندیشید.حیات وحش فردای ما باید مانند دیروز باشد.یک بار دیگر شادمانی در میان بیشه زار و غوطه ور شدن انواع ماهیان بومی در شاوور و کرخه احیا شوند.برنامه های زیست محیطی برای این منظقه فعال گردند و انقراض حیات وحش را به وجود پربار تبدیل نمایند.

فردایی که با مرگ انواع درخت های بید و گز ،هوای آلوده را به ارمغان می آورد باید به سبزه زارهای بزرگ شوش تبدیل نمایند.شوش در آینده باید از مرگ تدریجی امروز فاصله گیرد.شوش زنده است.این مهم نباید به عنوان خاطره بازگو شود و از حقایق فاصله گیری گردد.شیرهای شوش باید دوباره در منطقه یافت شوند.خارجی ها شوش را با شیرش می شناسند و ترسش را با انوع گرازها باز گو می کنند.

فردا با انواع کبک ها تزیین و کبوترها با پروازهای خود فرزندانی برای ادامه ی نسل تولید نمایند.سارها را باید دو باره در منطقه دید.فردای حیات وحش شوش نباید با بی تدبیری امروز به فاجعه تبدیل شود.بیشه زارهای کرخه و تالاب های طبیعی قبل باید دوباره احیا شوند و این مهم قابل دسترسی است به شرط آنکه مسئولیت آن را شوشی های بومی در دست گیرند . مطالعات تاریخی قبل از این و شناخت از طریق ریش سفیدان دیروز و کتب و نوشته های بر جا مانده اسناد قابل اعتمادی در این زمینه هستند.