استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: بررسی تاریخی وضعیت کشاورزی در شوش گویای یک حقیقت در تمام دوران هاست و اینکه در ادوار مختلف به عنوان شغل مورد توجه بوده و رابطه ای مستقیم با وضعیت آب و خاک داشته است.کشاورزی در شوش می بایست مورد کنگاش های عمیق تاریخی قرار گیرد و با مقایسه ی آنچه بوده با آنچه که امروز هست برای آینده برنامه ریزی شود.کشاورزی در دوران های مختلف مورد توجه ی خارجی ها نیز بوده که نمونه های آن تشکیل شرکت های کشت و صنعت بین المللی در شوش می باشد.کشاورزی شوش موضوعی مهم و زیر بنایی است.

دیروز:در دوران پیش از تاریخ اطلاعات ما محدود به نوشته هاست.وجود دشت خوزستان و نام بردن از خوز به عنوان نیشکر نشان دهنده ی وجود این محصول در قبل از این بوده است.در پیش از تاریخ از شغل های مهمی که نام برده شده می توان به کشاورزی اشاره نمود.برداشت محصولاتی مانند گندم و جو خصوصا برای ادامه ی زندگی در کنار دامداری قابل تامل است.وجود انواع احشام و تغذیه ی آن ها از این دو محصول نشان دهنده ی تاییدی است که از گندم و جو می شود.جو محصولی است که مستقیما برای تغذیه ی دام مورد استفاده قرار می گیرد گرچه انسان ها نیز از آن استفاده می کردند و گندم نیز با تبدیل شدن به نان وتغذیه ی آن برای ادامه ی حیات نقش اساسی در کشاورزی داشته اند.

در دوران باستان تا دوران اسلامی به وجود آب مناسب و خاک مورد قبول اشاره شده و کشاورزی در شوش رونق داشته است.در آثار باستانی تاییداتی در این زمینه وجود دارند و مردم آن زمان با ذخیره سازی محصولات در وسایل گلی وجود کشاورزی را مورد تاکید قرار دادند.در ابعادی از تاریخ باستان مردم شوش به این شغل به عنوان منبعی برای درآمد می نگریستند و معمولا با دامداری توام می شده است.وجود چادرهای اطراف شوش در دوران اسلامی و سکنی گزینی در اطراف دو رود کرخه و شاوور می تواند این امر را با قبولی مواجه کند.بدون شک در دوران بعد از اسلام و خالی شدن شوش از سکونت امر کشاورزی به صورت سنتی و البته دیم و گاه آبیاری با استفاده از رودخانه های کرخه و شاوور ادامه داشته است.

در شوش جدید روستاهای اطراف و زمین های نزدیک به شوش که البته امروز به ساختمان تبدیل شده اند مملو از باغات میوه و مزارع گندم و جو بوده است.برای تایید این مطلب می توان به آثار باقی مانده ی آسیاب های آبی در آخراسفالت برای آرد کردن گندم اشاره نمود.آثاری که تا سی سال پیش نیز وجود داشتند اما با سهل انگاری مسئولین از بین رفتند.

بقایای دو کارخانه ی آرد سازی که به زبان محلی مکینه نامیده می شدند امر کشاورزی را مورد تایید قرار می دهند.اگر با نظر خوشبینانه نیز به آن بنگریم کشاورزی شغلی برای رفع مشکلات معیشتی نبود زیرا تماما به صورت سنتی و دیم کاشته می شدند و نتیجه ی آن نیز آن بازده ی معمول را نداشته است.مردم با دامداری امرار معاش می کردند.

محصول برنج نیز در شوش و اطراف آن خصوصا روستاهای عمله ی سیف و تیمور و زمین هایی که امروز بیمارستان نظام مافی و استادیوم ورزشی است و به گلزار شهدا وصل است،برداشت می شد.محصولات گندم و جو در کنار برنج از مهم ترین محصولات به حساب می آمدند.

در شوش جدید انواع سیفی جات در شوش و مکان هایی که امروز ساختمان های مسکونی در آن قرار گرفته اند،فعال بودند.هندوانه، خربزه، لوبیا، باقلا، بادمجان، گوجه، خیار،پیاز،و در باغ های آن زمان که البته تصاویر آن ها موجودند انواع انار، انگور،زردآلو، مرکبات مانند پرتقال،لیمو و نارنگی کاشته می شد.محصولات آن زمان بدون خطر و بدون استفاده از سموم شیمیایی تولید می شدند.

وجود نیشکر در منطقه که بعدا به کارخانه ی طرح نیشکر و در ادامه کاغذ پارس تبدیل وضعیت داد نشان دهنده ی مستعد بودن زمین های شوش به این نوع از محصول بود.کشاورزی در شوش در دهه ی چهل با اصلاحات ارضی از این وضعیت خارج و در اختیار شرکت های بین المللی مانند شرکت هاوایی امریکایی قرار گرفت و به شکل مکانیزه درآمد.بسیاری از زمین های اطراف شوش که به صورت مسطح درآمده اند حاصل تلاش های این شرکت ها بود.در این زمان کاشت جغندر قند و نیز انواع شبدر و یونجه  میسر گردید.

امروز:نگاه به کشاورزی امروز بسیار متفاوت تر از دیروز است.اگر در دیروز آب به عنوان منبعی که قابلیت انتقال را نداشت و مردم تنها از دیم کاری سود می بردند اما امروز وضعیت متفاوت می گردد.خروج شرکت های خارجی راه را برای ورود مردم به این امر مهیا ساخت.امروز کشاورزی شغلی بسیار پردرآمد محسوب می گردد که بر همین اساس افراد غیر کشاورز را به سمت خود کشانده است.وجود دو رودخانه ی شاوور و کرخه در کنار سد دز که باقی مانده ی حکومت پهلوی است و نیز سد خاکی کرخه که تماما مستعد امر کشاورزی است فعالیت ها را چند برابر کرده است.تعیین مسئولیتی با نام جهاد کشاورزی با انوع حرفه ها راه را برای توسعه هموار کرده است اما واقعیت این است که کشاورزی امروز شوش در وضعیت مناسبی قرار ندارد.

ما نگران وضعیتی کشاورزی شوش هستیم.آب ها هدر می روند و روش های سنتی هنوز نفوذ خود را از دست نداده اند.هیچ برنامه ی مدونی برای میزان کاشت تدارک دیده نشده است.روزی محصولی به دلیل فراوانی خریدار ندارد و زمانی محصولی به اندازه ای کمیاب است که نرخ ها را سرسام آور بالا می برد.کارهای کشاورزی از حالت تخصصی خارج شده اند.

هر کسی که مالی و زوری دارد و یا نفوذی در خود می بیند صاحب زمین کشاورزی می گردد.ادامه ی چنین تفکری باعث پوشش دادن غیر تخصصی به این امر می شود.مطالعات نشان می دهد که حتی بعضی از افرادی که شوش را به درستی نمی شناسند در منطقه دارای زمین های وسیعی هستنتد.هیچ گونه عدالتی موجود نیست و معلوم نیست که چرا بعضی از افراد به اندازه ی یک شهر بزرگ زمین های کشاورزی دارند.چه کسی این اجازه را داده است؟ مگر زمین های کشاورزی می توانند ملک خصوصی باشند.این امر که کسی تصور کند که تا ابد مالک خواهد بود را باید نوعی جهالت در تخصص دانست.زمین های کشاورزی متعلق به تمام مردم دیروز امروز و فردایند.

استفاده ی ناآگاهانه از سموم کشاورزی و آسان دست یابی به انواع آن به وسیله ی مغازه هایی که اصلا رشته ای در این زمینه ندارند و بدون مجوز اقدام به بازگشایی و فروش می نمایند،وضعیت کشاورزی شوش زا به فاجعه نزدیک تر نموده است.در جهاد کشاورزی نیز انواع مختلفی از افراد غیر بومی نشسته اند و آگاهی از فرهنگ و سنت های شوش ندارند و با تعطیل شدن اداره به سمت خانه های خود که کیلومترها فاصله دارد می روند و طبیعی است که دلی برای شوش نمی سوزانند و هر کارمندی در نهایت آرزو دارد تا به خانه ی پدری خود منتقل شود.

کشاورزی شوش منبعی بزرگ از استعدادهاست که به وسیله ی مردمی غیر حرفه ای اشغال شده است.آمار و ارقام نشان می دهد که فارغ التحصیلان کشاورزی که فرزندان همین آب و خاکند بیکار نشسته اند و بازنشستگان و یا کارمندان دولتی که شغلشان چیز دیگری است هکتارها زمین را تصرف کرده اند و کسی جوابگوی آن ها نیست.بدون شک نام آن ها کشاورز ثبت می شود و از تسهیلات بانکی ارزان نیز استفاده می کنند.کشاورزی امروز شوش فاقد تدبیرهای تخصصی است و طرح های علمی و دانشی در آن جایگاهی ندارد.اگر میانگین سواد کشاورزان شوش را محاسبه نماییم به حقایق بیشتری دست می یابیم.

فردا:باید برای فردای کشاورزی شوش فکری شود.کشاورزی در این وضعیت رو به نابودی است.انواع سموم وارد غذاهای مردم می شوند و کشاورزان ناآگاه تنها به دلیل دست یابی به پول بیشتر دست به هر اقدام ناصحیحی می زنند.انواع سرطان های شایع شده در شوش و زایمان های نادرست و به تبع آن بیماری های درونی خصوصا گوارشی نشان دهنده ی فردایی بدتر خواهد بود.باید نشست و تفکری را به کرسی نشاند.

فردای کشاورزی شوش باید بر اساس داشته های آب امروز ما باشد.در سندهای اعطایی تجدید نظر شود.کشاورزان واقعی وارد صحنه های آن گردند.هرکسی را که زمینی دارد و صاحبی است با نگرش حرفه ای مورد تایید قرار دهند.

برنامه های مدونی برای کاشت به صورت هر ساله آماده نمایند و هر کسی را که در این حوزه فعالیت می کند به آن مجاب کنند.حدود مالکیت موقت باید تعیین شود و مانند محصولات امروز کشاورزی نباشد که فردی به اندازه ای ناچیز و فردی به اندازه ی صد ها نفر زمین کشاورزی دارد.زمین های کشاورزی قابل خرید و فروش نیستند.این را باید برای آینده برنامه ریزی نمود.تمام زمین های کشاورزی در مالکیت دولت اسلامی است و افراد تحت شرایطی و با پیروی از برنامه های کلان مملکتی و البته داشتن حرفه و تخصص می توانند در این دایره فعال باشند.

کشاورزی فردای شوش متعلق به فرزندان نسل امروزند.هدر دادن آب و خاک مشکلات فراوانی را برای فرزندان آینده به وجود می آورند.عدالت  خصوصا در تقسیم زمین های کشاورزی و آب ضامن موفقیت در آینده خواهد بود.باید نگرش های سنتی کشاورزی را به علمی تغییر و دوره های تخصصی و به روز رسانی اطلاعات را مد نظر قرار داد.هیچ بی سوادی حق داشتن زمین های کشاورزی را ندارد.ما کشاورزی سنتی را زمینه ی عقب نگه داشتن مملکت و هدر دهی داشته های غنی خود می دانیم.هیچ کس مالک همه چیز نیست.خدا صاحب اصلی زمین های خود است.