استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: رویدادهای اجتماعی به دلیل ایجاد آن ها به وسیله ی انسان دارای معنا و مفهوم خاصی هستند.آغازینی برای آن ها متصور است و ریشه ای و بنیانی دارند که باعث شکل دهی آن ها می شوند.طبیعی است که انقلاب بزرگی مانند ایران نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد.ریشه ی آن را باید یافت و با تحقیقات وسیع مورد ارائه قرار داد.بنیان و آغازین آن را اساسی برای معرفی درست دانست و با مطالعات عمیق نسبت و تناسب ها را یافت و برای شناخت بیشتر مردم معرفی کرد.

بدون شک ریشه یابی انقلاب تحت نفوذ ایده ها و عقاید ریشه یابان قرار می گیرد اما این در واقعیت گرایی قابل قبول است و می توان به عنوان آنچیزی که هست مورد نقد قرار داد.ما واقعیت یابی را در ریشه یابی توفیق آمیز نمی دانیم.ما حقیقت انقلاب را مهم می دانیم و در این رابطه بدون توجه به اینکه چه کسی چه چیزی را می خواهد یا کدامین گروه به دنبال کدامین برداشت هستند،نیستیم.انقلاب اسلامی ایران دارای ریشه ای حقیقی است که تابع هیچ انحرافی نمی شود.مطالعات بنیانی همراه با عمق نگری امری لازم برای یافتن حقیقت می شود.ما واقع پذیری را تنها راهی برای حقیقت یابی موثر می دانیم.

ریشه ی انقلاب اسلامی ایران زنجیره ای به هم پیوسته و متعلق به تاریخ خاصی است.نگاهی که بدین شکل به آن می گردد وسعت عمل را نیز باعث می گردد.در این ریشه یابی ملاحظاتی لازم می شوند و توجهاتی ضروری می گردند.از مهم ترین نکات می توان به دو نکته  در ریشه یابی اشاره نمود.

یکی مکان این انقلاب که در محدوده ی کشوری باستانی با قدمت هزاران ساله است.دوم اسلامی بودن که موید اعتقادات دینی در ایجاد و ادامه است.هر دو برای ریشه یابی مهم هستند.شاید فراتر از آن نیز مباحثی قابل ارائه باشند که بدون شک بر یافتن پاسخ ها تاثیر گذارند.ما در نظر نداریم تا محدودیت های مصلحتی را اعمال کنیم.

ما ریشه ی انقلاب اسلامی را به صورت حقیقی پیگیری می کنیم.انقلابی که یک شبه به وجود نیامد و متصل به تاریخ طولانی کوشش ها و تلاش های مردمانی راستین و ظلم ستیز بود.باورهای مردم در فعالیت ها و درونگرایی بر اساس پذیرش های آزادانه و متفکرانه مسیری به سمت ریشه یابی است.امری که با درایت علمی و نگرش های اجتماعی آزادانه تر قابل پیگیری می گردند.ما ریشه انقلاب را اعتقادی می دانیم.

ریشه ی انقلاب اسلامی ایران متصل به تاریخی است که در آن جهان تشیع تشکیل گردید.ماهیت انقلاب و مطالعه ی آن هیچ حقیقتی را بالاتر از این نمی پذیرد که شیعه هیچگاه به دنبال پذیرش ظلم نبوده است.مبارزه برای حقگرایی که ابتدای آن با ضایع کردن حق مولای متقیان اغاز گردید،آغازینی بر شکل گیری انقلاب امروز گردید.ما پا را از این هم فراتر می نهیم و معتقدیم که اگر روزی انقلاب اسلامی ایران به وسیله ی دشمنان با انواع فشارها و دسیسه ها از بین رود ،مبارزه ای دیگر به وسیله ی شیعیان ایجاد می گردد و انقلابی نو جایگزین می شود.

ریشه ی انقلاب اسلامی ایران اعتقادی است که مردم به عدالت طلبی امام اول خود دارند.الگویی که هیچگاه فشارها را برای تغییر مسیر حق ،پذیرا نگردید و خون خود را برای حفظ آن ریشه اهدا نمود.تجارب تاریخ این حقیقت را بهتر منعکس می نماید.شاید بعضی به دنبال مسائلی مانند اقتصاد در ریشه یابی انقلاب یا نارضایتی، نفوذ بیگانگان، شخص شاه و امثال آن بدانند که البته این ها هم بودند اما شاید به عنوان شاخ و برگ قابل ارائه باشند اما هرگز ریشه نبودند و نیستند.

مطالعه در تاریخ مبارزات شیعه و اتصال آن به انقلاب اسلامی تشابهات فراوانی را ایجاد می کند.شاید نمادهایی مانند روحانیت شیعه، استفاده از کلماتی که مخصوص مذهب تشیع است، رهبری و ولایت فقیه که خاص شیعه است،شیوه ی مبارزه که شهادت طلبی است،همراهی با مستضعفان، نفی سلطه و مبارزه با ظلم با هر قدرتی که داراست، بهترین راه برای ریشه یابی انقلاب باشد.