استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: در میان انقلاب های دنیا می توان واژه ی "انقلاب بزرگ" را یافت.آن دسته از انقلاب هایی که با تغییرات اساسی در حکومت و ساختار اجتماعی یک کشور یا جامعه به وجود آمدند.مطالعه ی این انقلاب ها و افراد یا گروه هایی که آن را به وجود آوردند ما را به سمت شناخت بیشتر رهنمود می کند.جالب ترین نکته در این مطالعه یافتن تفاوت عمده ی انقلاب ایران با سایر انقلاب هاست که کفه به نفع انقلاب اسلامی است.

در ایران و در کنار حضور مردم در تمام مراحل انقلاب ،تفکر گروه گرایی نیز وجود داشت.این گروه ها با عقاید مختلف و گاه متضاد دارای یک هدف مشترک بودند و آن سرنگونی حکومت شاه بود.این مهم خصوصا در جریان مبارزات به صورت شعار مطرح بود.اشکال مختلف این هدف دارای تشابه نبودند.گروهی جنگ مسلحانه را در پیش گرفتند و گروهی از تظاهرات و حضور مردم پشتیبانی نمودند.

یکی از این گروه ها در ایران جبهه ی ملی بود که منشا آن به مبارزات دوران ملی شدن نفت متصل بود.این گروه در طول فعالیت های خود دچار چند دستگی گردید که در نهایت به جبهه ی ملی اول، دوم و سوم نامگذاری گردید.در میان افراد حاضر در این جبهه انواعی از تفکرات و گرایش ها وجود داشت که مهم ترین آن ها گرایش های مذهبی بود.شناخت این جبهه و تفاوت آن با تفکر کلی انقلاب اسلامی کمک بزرگی به شناخت حقیقت انقلاب می نماید.

سازمان مجاهدین خلق ایران که به وسیله ی محمد حنیف نژاد تشکیل و افرادی مانند عبدالرضا نیک بین و علی اصغر بدیع زادگان ادامه ی حیات داد در ابتدا شکلی اعتراضی داشت اما به دلیل جوان بودن اعضای آن تصمیمات عجولانه ای اتخاذ کردند که بارزترین آن جنگ مسلحانه بود.تاریخ این گروه خصوصا قبل از پیروزی انقلاب و نوع فعالیت های آن تفاوت فاحش را با انقلاب اسلامی نشان می دهد.باید این گروه را کامل شناخت.

نهضت آزادی که انشعابی از جبهه ملی ایران بود دارای گرایش های مذهبی بودند.بنیانگذارن آن مهدی بازرگان، یدلله سحابی و آیت الله طالقانی بودند.در خارج از کشور نیز افرادی مانند ابراهیم یزدی و صادق قطب زاده به تاسیس این حزب سیاسی پرداختند.شناخت مش این حزب که از مخالفین شاه بود و تفاوت آن با ماهیت انقلاب خصوصا در نوع نگرش ها یاوری بزرگ در شناخت انقلاب اسلامی خواهد بود.

چریک های فدائی خلق که دارای گرایش مادیگرایی و مارکسیستی بود به وسیله ی بیژن جزنی با هدف سرنگونی شاه تاسیس گردید.سازمانی سیاسی و نظامی بود که فعالیت های زیر زمینی داشت.این گروه در سال پنجاه تاسیس گردید و عملیات مسلحانه را روش مورد تایید خود قرار داد.با ایجاد اختلاف میان این گروه، دو گروه با نام های اکثریت و اقلیت به وجود آمد.شناخت گرایش های آن و مطابقت با جامعه ی ایرانی کمک بزرگی به شناخت انقلاب خواهد نمود.

جمعیت فدائیان اسلام که در دهه ی بیست شمسی به وسیله ی طلبه ای به نام مجتبی میرلوحی(نواب صفوی) تاسیس گردید.هدف این گروه برقراری حکومت اسلامی در ایران بود.تشکیلاتی زیر زمینی داشت که فعالیت های مسلحانه ی آن باعث ترور شخصیت هایی مانند احمد کسروی نویسنده ،عبدالحسین هژبر وزیر دربار پهلوی و نیز سرلشکر رزم آرا نخست وزیر بود شرح کامل فعالیت آن شناخت بیشتر انقلاب اسلامی را به دنبال خواهد داشت.

جنبش مسلمانان مبارز ،گروهی که در دهه ی چهل یک تشکل سیاسی _ فکری با روش آگاهی بخشی به جامعه به رهبری حسین راضی را تشکیل دادند.اعضای آن ابتدا در نهضت خداپرستان سوسیالیست و حزب مردم حضور داشتند اما دچار انشعاب گردیدند و سرانجام جنبش مسلمانان مبارز را به رهبری حبیب الله پیمان به وجود آوردند.در جریان انقلاب فعالیت داشتند و در درون خود افراد معروفی مانند محمد توسلی،میرحسین موسوی،عبدالعلی بازرگان فعالیت می کردند.شناخت این گروه نیز راهگشای حقانیت انقلاب خواهد بود.

نمونه های فوق تنها گروه های فعال در انقلاب نبودند اما می توان آن ها را نمونه های بارزی دانست که در فعالیت های خود شکل های متفاوتی را انتخاب کردند.بعضی از این گروه ها اقدامات مسلحانه را از امام خمینی(ر) درخواست نمودند که ایشان مخالفت کردند اما گروه ها راه خود را طی نمودند.

شناخت این گروه ها و نیز سایر گروه هایی که در این نوشته ذکر نشده اند خصوصا بنیانگذارن، مشی و نیز روش های مبارزه می تواند یاری دهنده در پی بردن به حقانیتی باشد که در ادامه ی انقلاب شکل خود را نشان داد.شناختی که نه تنها قبل از انقلاب بلکه رفتارهایی که در بعد از انقلاب داشتند نیز قابل وصول نماید.مشکلاتی که این گروه ها در ادامه ی راه به وجود آوردند بی ارتباط با تشکیلات قبل از انقلاب آن ها نبود.