استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: هر انقلابی ،شروعی دارد.کسانی با انگیزه های خاص آن را شروع می کنند.این در تمام جهان حاکم است.قهرمانان کشورها از همین دریچه شناخته می شوند.انقلاب اسلامی ایران از این قاعده مستثنی نیست.بررسی تاریخچه ی انقلاب ایران آن را به زمان ها و دوره های متفاوتی متصل می کند.از سریه داران گرفته تا انقلاب مشروطه وقیام پانزده خرداد چهل و دو.در هر کدام از این رویدادها فرد یا افرادی جلو دار و حرکت دهنده بوده اند.در آخرین ان ها بدون استثنا مرجعیت شیعه و شخص امام خمینی رهبر و پیشرونده بود.انقلاب در درون خود شعب مختلفی را داراست که هر کدام از این سر شاخه ها به وسیله ی افراد خاصی اداره می شدند.

انقلاب سال پنجاه و هفت به رهبری امام خمینی شکل گرفت.این نهضت متصل به پانزده خرداد چهل و دو بود.این نهضت چنان گسترده بود که در کمتر مکانی از ایران وجود داشت که نشانی از آن مشاهده نشود.شوش، شهر مذهبی در این ارتباط داستان جداگانه ای دارد.از این نظر قابل ارائه است که هدف انقلاب با روحیه ی مردم سازگارتر از بعضی نقاط کشور بود.شوش در ردیف مشهد و قم به باورهای دینی معتقد بود.عکس العمل های مردم و متدینین شوشی در رابطه با حجاب،گویای یکی از این موارد است.این را در تاریخ شوش می توان به روشنی یافت.

تاریخ انقلاب شوش،تاریخی جالب و گویاست.من به عنوان کسی که در جریانات آن قرار داشتم،خود را مسئول انعکاس آن می دانم.زمزمه ی انقلاب در شهر کوچک شوش از چه زمانی شنیده شد؟چه کسانی این کار را انجام دادند؟اهل کجا بودند؟کارشان چه بود؟مردم چه عکس العملی انجام دادند؟چرا این کار را انجام دادند؟

بدون شک استقبال از انقلاب در شوش به هیچ عنوان جنبه ی اقتصادی،اجتماعی،علمی،شورشی،نارضایتی معیشتی و امثال آن ها نبود.آن چه مردم را به پشتیبانی انقلاب کشاند،تنها جنبه ی مذهبی آن بود.به همین دلیل بانگ های مخالف،از جنس دین و دین داری بودند.طرح نیشکر و کاغذ پارس،رونق اقتصادی ایجاد کرده بودند و بسیاری از مردم ،شاغل در این دو کارخانه بودند.تعداد شاغلین تنها از درون شهر نبود.شهرهای مجاور نیز از این بابت سیراب می شدند.تعدادسواد داران در شهر بسیار کم و توسعه ی شهر محدود بود.نمای با سوادی در شوش،دبیرستان کورش بود که در ان دو رشته ی طبیعی و ادبی دایر بود.

جرقه های انقلاب در شوش در چند مورد خاص نمایان بود.مهم ترین آن ها عبارت بودند از:

الف:وجود سید محمد کاظم دانش به عنوان روحانی شناخته شده که دارای افکار ضد رژیم بود .او را کاملا می شناختم.پدرش روحانی سنتی روستا ها و شهر شوش بود.سید جلیل القدری که مردم او را دوست داشتند.مردی شجاع و نترس که در سخنرانی هایش در سال های چهل و هشت که من حضور داشتم،شنیده می شد.با او در ارتباط بودم.کلاس های آموزش قرآنش در مسجد جامع و مطرح کردن نکاتی که برای جوانان و نوجوانان ان زمان تازگی داشت،آغازی برای انقلاب در شوش بود.وی مجله ی مکتب اسلام را به شوش آورد و به صورت هدیه به جوانان می داد.من آن ها را مطالعه می کردم.شخصی که مسئولیت مجله رابر عهده داشت،حاج عبدالنبی زربخش بود که مردی خیر خواه و مذهبی بود.من مجلات را از ایشان می گرفتم.مغازه ای در خیابان امام خمینی (ر)امروزی و نرسیده به بانک ملی امروزی داشت.هرگز فراموش نمی کنم که در هنگام آمدن از دبیرستان صدایم می کرد و مجله ای به دستم می داد.نوشته های آقای دانش نیز در آن بودند.از شهید دانش و آقای زربخش خاطرات زیادی دارم که هر یک دارای ابعادی مختلف هستند.من هر دو را خدمتگزاران راستین مردم شوش می دانم.

ب:روحانی به نام الیاسی که نام کوچک او را فراموش کرده ام.او را در سال چهل و نه در مسجد صاحب الزمان دیدم.وی به مدت ده روز در ماه محرم سخنرانی می کرد.سید نبود.شهر کوچک شوش از این سخنرانی ها چنان استقبال می کرد که در مسجد جایی برای نشستن وجود نداشت.وی در روز آخر صراحتا سخن می راند و یادم هست که در شب اخر گفت"نفت ملت کجا می رود"این جمله ،مردم خصوصا جوانان را تحریک نمود.ساواک به دنبال او بود اما با کمک مردم جان سالم به در برد.فراموش نمی کنم که رابطه ای نزدیک با مرحوم مشهدی عباس شیرک داشت.آقایان دیگری مانند عدالت پور و کلانتر نیز از مذهبیونی بودند که در مسجد صاحب الزمان با آقای الیاسی همراه بودند و از او در خانه پذیرایی می نمودند.نقش امام جماعت مسجد اقای جزایری هم پر رنگ بود.

ج:حادثه ی دیگری که در شوش جرقه محسوب می شود،در میدان ورزشی اتفاق افتاد.در آن روز مسابقه ی فوتبال بین دو تیم دبیرستانی برای کسب مقام قهرمانی در جریان بود.یک روز قبل بعضی از دانش اموزان تصمیم گرفتند که به نوعی و بهانه ای اعتراض کنند.تیم کلاس ما یکی از فینالیست ها بود و من بازیکن کلاسم بودم.یادم نمی رود که این مسایقه در عمله سیف برگزار گردید.اصل مطلب این بود که نام جام را "ولیعهد "گذاشته بودند که هیچ سنخیتی با مسابقات آموزشگاهی نداشت.مسابقه تمام شد و جام را به تیم برنده دادند.دانش آموزان فریاد زدند ،این همه زحمت برای یک کاپ،آن را زیر پا گذاشتند و شروع به توهین به نامش کردند.این اتفاق اثری بزرگ بر مردم گذاشت.

چ:حادثه ی دیگری که می توان از آن به عنوان جرقه نام برد"انفجار بمب دست ساز" در سال پنجاه و هفت بود.علی محمد رحمانی فر که در آن زمان جزجوانان با سواد شهر محسوب می گشت،تصمیم گرفت تا بمبی دست ساز را نزدیک پاسگاه ژاندارمری (نیروی انتظامی)منفجر کند.تمام مقدمات را آماده کرد،زمان نیز در نظر گرفته شد.در هنگام اقدام،رحمانی فر متوجه حضور کودکی در آن حوالی می شود.برای دور کردن کودک از حادثه و با سرعت از روبروی کوچه ی مسجد به سمت شاوور دوید،با این نیت که بمب را در رودخانه اندازد،اما در دستش منفجر  شد و سه انگشت دست چپش را قطع کرد.این حادثه اولین آن در نوع خود بود.او شاغل در جمعیت هلال احمر یا شیرو خورشید شوش بود.

ح:رویداد دیگری که در این ارتباط می توان از ان یاد کرد،شروع اولین تظاهرات در سال پنجاه و هفت در شوش بود.ایجاد زمینه در ادامه ی تظاهرات بعدی،نتیجه ی آن گردهمایی بود.تمام آن افراد را به یاد دارم.میانگین سنی آن ها زیر بیست و پنج سال بود.شروع آن تظاهرات با شعار ضد رژیم آغاز شد.محل شروع میدان معلم امروزی بود.جمله ی اول برای شروع را مجید چائیده با این جمله آغاز نمود" برای سلامتی آیت الله خمینی صلوات".مجید چائیده،صفر احمدی،جعفر دیناروند،علیرضاابولمشهدی،عبدالحسین مدیری،علی بیت سعدی،غلامحسین تویسرکانی،حسن بخشی،غلامشاه نگهبان،غلامحسین نمره پز،ناصر باوی،محمد دیناروند،اکبر حکمت زاده،محمد علی کله و حاجی محمد کاظم نژاد افرادی بودند که نخستین تظاهرات را به راه انداختند.این حرکت،حرکت های بعدی را به دنبال داشت.

قبل از این حرکات ،موارد دیگری نیز وجود داشتند اما چندان پر رنگ نبودند.به طور مثال در سال پنجاه و سه در میدان یازهرای امروزی جشنی برای سلامتی شاه برگزار بود و من نیز به عنوان محصل حضور داشتم.در صف بودیم و دور فلکه رژه می رفتیم و از ما خواسته شد تا این شعار را که یکی از دانش آموزان سر می داد تکرار کنیم.زنده و جاوید باد سلطنت پهلوی.ما در جواب می گفتیم.مرده و نابود باد سلطنت پهلوی.البته شدت شعار به شکلی بود که کمتر کسی متوجه ی اصل موضوع می شد.جرقه های انقلاب در شوش روز به روز بیشتر گشتند و در نهایت تبدیل به شعله های آتشینی شدند که اوج آن فتح پاسگاه و پیروزی مردم در شوش بود.