استاد جعفر دیناروند - رئیس مرکز بررسی های اجتماعی ایران اُنا: نظام آموزشی در شوش در هر مقطع نشان دهنده ی توجه مردم به آن بوده است البته با این تفاوت که دارای تفاوت های فراوان و در عین حال شکل های متغییری نیز بوده است.مقاطع قبل از تاریخ و باستان تابع کل کشور بوده در حالی که در دوران اسلامی منابعی معتبر دال بر وجود آن به شکلی خاص وجد نداشته و در دوران جدید یا شوش تازه منابع بسیار معتبری در اختیار می باشد.پرداختن به آموزش و پرورش شوش در مقاطع مختلف در خلاصه ای این چنین کافی نیست و این تنها نمونه ای از آنچیزی است که باید باشد.

دیروز:در دوران قبل از تاریخ و با توجه به داشته های باستان شناسی آموزش های فنی پررنگ تر بوده اند.انواع سفال های بر جا مانده نشان دهنده ی یادگیری های عملی است.در شوش با کشفیات مختلف می توان آن را نوعی مدارس حرفه ای دانست که با فرایند درستی ادامه داشته است.امروز نیز همین بقایا موجودند و هر شخصی می تواند اثرات آن را بیابد.

در دوران باستان که تابعی از آموزش های طبقاتی بوده افراد جامعه به دسته های مختلفی تقسیم می شدند و تنها خواص می توانستند از نوعی از آموزش برخوردار باشند.آموزش های دینی مبتنی بر متون اوستا در شوش نیز رایج بوده و افراد درباری مانند دبیران بیشتر از سایر افراد می توانستند آموزش بینند.

در آن دوران بیشتر آموزش ها مبتنی بر اداره ی کاخ ها بود و ایرانیان بیشتر از سایر ملل به سواد علاقه مند بودند.شوش نیز از همین حالت برخوردار بود.در بقایای باستانی شوش که بر تپه ها یادگار مانده انواع شغل ها مبین نوعی از آموزش بوده.آهنگری و سفال گری به همراه سکه زنی بدون آموزش امکان پیشبرد نداشتند.به نظر می رسد که شوش قدیم از نوعی آموزش های سنتی و عملی استاد و شاگرد نیز برخوردار بوده است.

در دوران اسلامی و با توجه به باقی مانده ی اولین مسجد در تپه ها جایگاه آن به عنوان مرکزی برای آموزش مهم به نظر می رسد خصوصا اینکه مکتب خانه ها که در سراسر جهان اسلام رواج داشته اند در شوش نیز تا اواخر دوره ی قاجار و نیز اوایل دوره ی پهلوی اول آشکارا فعالیت داشته اند.

با تشکیل شوش جدید نیاز به آموزش و پرورش بیشتر احساس گردید و به همین خاطر اولین مکتب خانه به وسیله ی افرادی که بعدا ملا نامیده شدند تاسیس گردید.در این میان به افرادی مانند فنایی اشاره داشت که علاوه بر مکتب خانه به تدریس در شهر مشغول بود.افرادی مانند سنگری که در دزفول مکتب خانه داشت و اصولا درس خوانده ی نظام حوزوی بود، در اولین مدرسه ی شوش تدریس می نمود.

تغییرات مهمی که در نظام های مکتب خانه ای به وجود آمد و باعث رونق گرفتن نظام جدید آموزشی گردید در شوش در سال هزار و سیصد و پانزده روی داد.در این سال اولین مدرسه ی دولتی با دو کلاس تشکیل شد و مردم فرزندان خود را برای آموزش بدانجا می فرستادند.نظامی که معلمین آن تا حد ششم دبستان سواد داشتند.

با ادامه ی کار در این دبستان کلاس ها به سه کلاس و سپس چهار کلاس ارتقا یافت و با گذشت زمان به پنج کلاس نیز رسید اما به مدت طولانی در همین وضعیت باقی ماند و شاگردان یا ترک تحصیل می کردند یا آن هایی که وضعیت مالی بهتری داشتند برای ادامه ی تحصیل به دزفول می رفتند.در چنین وضعیتی خبری از آموزش دختران نبود.

مکتب خانه های شوش در مجموع به چهار عدد رسیدند و افرادی که یا معلم بودند و یا کارمند و گاه فقط دارای سواد معمولی ،اقدام به راه اندازی مکتب خانه ها نمودند.با رونق گرفتن کار دبستان دولتی و روستائی شوش کم کم این مکتب خانه ها از رونق افتادند و دختران نیز با تعداد اندک وارد نظام آموزشی شدند.این تعداد تا سال چهل و دو قابل قبول نبود اما در این سال میزان استقبال به حدی بود که دولت مجبور شد آن مدرسه را به دو نمونه ی پسرانه به نام آپادانا و دخترانه به نام ماندانا تقسیم بندی نماید.بنابراین تا سال چهل و دو تنها یک مدرسه ی ابتدایی وبعدا از آن دو دبستان پسرانه و دخترانه تاسیس گردید.

اولین مدارس راهنمایی پسرانه و دخترانه در سال پنجاه تاسیس گردید که نام مدرسه ی راهنمایی پسرانه اردشیر و دخترانه داریوش بود.نظام آموزشی در این سال از شش سال ابتدایی به پنج سال تغییر شکل داد و دوره ی سه ساله ی راهنمایی اضافه گردید.

در سال چهل و دو اولین دبیرستان با کلاس اول شروع به کار کرد که تنها شامل پسران می شد.درادامه این دبیرستان که نامش ضمیمه ی آپادانا بود گسترش یافت و به نام کورش تغییر نام داد و تا سال پنجاه و سه دیپلم کامل متوسطه را در دو رشته ی طبیعی(تجربی) و ادبی(انسانی) ایجاد نمود و اولین دیپلمه ها در همین سال فارغ التحصیل شدند.

دبیرستان دخترانه ی ضمیمه قبل از انقلاب نیز تاسیس گردید اما به صورت مستقل اولین دبیرستان دخترانه در سال پنجاه و هشت با نام دبرستان مکتب الزهرا تاسیس گردید.دبیرستان قبل از انقلاب که ایران دخت نام داشت تنها سیزده دانش آموز در رشته ی تجربی و حدود بیست نفر در رشته ی انسانی را پذیرا بود.

آموزش و پرورش حرفه ای نیز اولین بار با نام مدرسه ی حرفه ای کاوه تاسیس و در رشته های برق و مکانیک دانش آموز می پذیرفت که به آن ها کارآموز می گفتند و در سال پنجاه و هشت منحل گردید.شوش تا سال پنجاه وشش هنوز منطقه نبود و زیر نظر دزفول کار می کرد اما در این سال به صورت رسمی به منطقه تبدیل گردید.

امروز:وضعیت امروزآموزش وپرورش شوش بسیار متفاوت تر از گذشته است.تعدادمدارس به حدی گسترش یافته اند که فراموشی نام را به همراه دارند.منطقه ی شوش به صورت مستقل و با استفاده از آموزگارانی که بیشتر آن ها بومی هستند به فعالیت می پردازند.انواع دبیرستان های دخترانه و پسرانه در حال فعالیت می باشند و در رشته های فنی و حرفه ای نیز انواع هنرستان های دخترانه و پسرانه دانش آموز می پذیرند.

گرچه در سال نود و سه عملا راهنمایی از درون نظام آموزشی حذف گردید اما شکل جدیدی از آموزش با نام سه سه سه سه تشکیل گردید که در نهایت دانش آمزان به مدت دوازده سال به تحصیل مشغول می شوند تنها استثنا در مورد مدارس حرفه ای یا هنرستان هاست که یازده سال این دوره را می گذرانند.دیگر خبری از مدیریت غیر بومی نیست و فرزندان این شهر اداره کننده ی آن می باشند.

فردا:ما از آموزش و پرورش امروز شوش راضی نیستیم.دلیل آن را در محتوا می دانیم.شنیده های فراوانی است که تعدادی از آموزگاران و دبیران در تدریس سهل انگاری می کنند تا بدین شکل دانش آموزان را به کلاس های خصوصی خود بکشانند.ما این وضع را برای فردا تحمل نمی کنیم.نه ابتکاری موجود است و نه خلاقیتی در کشاندن فرزندان شوش به اوج توانایی هایشان روشن است.هرکسی که قابلیت های شخصی خود را می بیند جدای از آموزش و پرورش تلاش می کند.

فردای آموزش و پرورش شوش باید خالی از کلاس های خصوصی تحمیلی شوند.مدارس باید شادمان و سرزنده باشند.بسیاری از آموزگاران ما کار نمی کنند و با اینکه زمان بازنشستگی آن ها رسیده بازهم در سمت خود باقی می مانند.مدیریت چند سال اخیر هم کاری به کار دیگران ندارد.هرکسی که می خواهد می تواند بماند.ما این وضع را برای آینده ی آموزش و پرورش شوش نامناسب می دانیم.شوش نیازمند به دانشگاهی خاص با هر نام باری تربیت معلمان است.کتابخانه های مجهز و مرکز تحقیقات اموزشی برای فردا ی شوش لازم و ضروری است.

ورود افرادی به جمع آموزگاران در سال های اخیر با نام های مختلف به ضعف فردای شوش می افزایند.آینده ی آموزش و پرورش شوش با توجه به بی برنامگی گذشتگان و امروزیان تاریک است.ما به آموزش و پرورشی نیاز داریم که محرک خلاقیت ها و ابتکارات فردی و جمعی باشد.فردای آموزش و پرورش شوش از کاغذ بازی و ادارای نگریستن تهی است.

افرادی باید مدیر باشند که در رشته ای تخصص  داشته باشند که مدیریت نامیده می شود.هرکسی حق ندارد تا در چیری غیر از آنچه که صلاحیت  دارد وارد گردد.دوره های مستمر عملی و نیز یادگیری های توام با آزمایش برای آینده ی اموزش و پرورش شوش ضروری است.